به سوی پایداری در توسعه

سه شنبه 20 دی، میهمان دانشگاه شهید بهشتی بودم تا در جلسه کمیته علمی همایشی که با نام «مسئولیت اجتماعی» قرار است بهار آینده برگزار شود، شرکت کنم. جمع حاضر، اعضای کمیته علمی بخش صنعت این همایش بودند و به طور مشخص تر در این بخش قرار است به موضوع مسئولیت اجتماعی شرکتها بپردازیم. مسئولیت اجتماعی فردی، و نیز مسئولیت اجتماعی دانشگاه، بخش های دیگر این همایش خواهند بود. آقای دکتر محمودی، جمع خوب و متنوعی را از فعالین حوزه مسئولیت اجتماعی در دانشگاه، دولت، صنعت و سازمانهای مردم نهاد گردهم آورده بودند که خیلیهایشان جزو اندک بضاعت های کشور در این حوزه بودند.

بحث های خوبی مطرح شد و حاضرین نظراتشان را راجع به محورهای همایش بیان کردند. این محورها قرار است به زودی در فراخوانی، انتشار عمومی پیدا کند. تاکید اصلی من در صحبتهایم این بود که از «موضوعات کلیشه ای» مثل «نقش مسئولیت اجتماعی شرکتها در محیط زیست» گذر کنیم و به موضوعات مهم پیش روی کشور در این حوزه بپردازیم. گفتم که مشکل خیلی از این همایشها این است که سوالات سخت و اساسی را مطرح نمی کنند. مثلا در مورد نقش سازمانهای مردم نهاد و جامعه مدنی در مطالبه گری CSR صحبت نمی کنیم و یا به نقد سیاستهای دولتی در سالیان گذشته نمی پردازیم. در این عرصه، سوالات حل نشده ای وجود دارد که بدون پاسخ به آنها و بدون صحبت درباره آنها، مدیران دولتی و نیز مدیران شرکتها، نمی توانند بر مشکلات پیش روی مسئولیت اجتماعی فائق آیند و در نتیجه اقدامات راهگشایی هم برای کشور در این زمینه تعریف نخواهد شد. 

به نظر من، این همایش با طرح موضوعات کلیدی و مرتبط در عناوین فراخوان خود و محورهای همایش، به محققین و فعالین این حوزه هم یاد خواهد داد که مسائل و سوالات اصلی چه هستند و از این جنبه، خود همین فراخوان، یک کار ترویجی و آموزشی محسوب می شود و نباید به سادگی از کنار آن گذر کرد. خوشبختانه تا حد خوبی با نظرات مطرح شده، همدلی و همراهی وجود داشت و قرار شد محورهای پیش نویس همایش فعلا منتشر نشود و بعد از دریافت نظرات مکتوب اعضای کمیته علمی، در هفته های پیش رو، جمع بندی شود و منتشر گردد.

اخیرا گفتگویی با آقای جعفر قوام دوست، راجع به آسیب شناسی و مسیر پیش روی «مسئولیت اجتماعی شرکتها» در ایران داشتم. این گفتگو به شکل ویدئویی ضبط شده و در سایت آپارات قابل مشاهده است. آقای قوام دوست، مدیر پروژه تدوین کتاب «حل مساله اجتماعی» بودند که چندی پیش منتشر شد و در سلسله گفتگوهایی با مولفین فصلهای مختلف این کتاب، سعی در باز کردن ابعاد مختلف موضوع «حل مساله اجتماعی» در ایران از مسیرهای گوناگون کرده اند. به نظرم گفتگوی خوبی شده و برای علاقه مندان به CSR و مسئولیت اجتماعی شرکتها می تواند نکات قابل توجهی داشته باشد. این گفتگو را با کلیک بر لینک زیر ببینید:

https://www.aparat.com/v/XrV8y

با ابتکار معاونت اجتماعی منطقه 22 شهرداری تهران، جمعی از شرکت های ساختمانی مدتی است گردهم آمده اند و چند وقت یک بار در جلساتی دورهمی به بحث و تبادل نظر راجع به موضوع مسئولیت اجتماعی سازمانی می پردازند. شهرداری منطقه 22 امید دارد که بتواند از ظرفیت مسئولیت اجتماعی این شرکت ها(که بعضا بسیار بزرگ هم هستند) در جهت کمک به مسائل اجتماعی و نیازهای منطقه 22، بهره بگیرد.

من امروز به عنوان میهمان به جلسه دومشان دعوت شده بودم تا ارائه ای راجع به مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها و چرایی و چگونگی پرداخت به این حوزه داشته باشم. در ارائه سعی کردم که با مثال هایی از تجربیات خوب ایرانی در این حوزه نشان دهم که می شود و باید در این راه قدم های موثر برداریم. بعد از ارائه، گفتگوهای خوبی هم راجع به موضوع در بین حضار در گرفت.

در پایان جلسه به مسئول خدمات اجتماعی منطقه گفتم که این جمع ظرفیت خیلی خوبی است و شما اگر بتوانید این جمع را حفظ کنید و جلسات را همینطور پرشور و زنده نگه دارید، شاید بتوانید یک الگوی خیلی خوب از مشارکت بخش خصوصی و دولتی و سازمانهای مردم نهاد(که آنها هم در جلسه حضور داشتند) در جهت کمک به مسائل شهری شکل دهید. در کنار امیدها، یکی از نگرانی هایی که من همیشه نسبت به چنین جریاناتی دارم، این است که یک نهاد دولتی(اینجا شهرداری) میزبان است و تداوم و چگونگی برگزاری آن بسیار حساس است که زیر سایه محدودیت ها و اقتضائات سازمانهای دولتی، به اعتماد و انگیزه همراهان لطمه نزند. باید منتظر ماند و دید که چه خواهد شد...

روز گذشته در سومین کنگره بین المللی تغذیه که البته پانزدهمین کنگره ملی تغذیه نیز بود، در پنل «صنایع غذایی و تغذیه پایدار» یک سخنرانی داشتم. کنگره بین المللی تغذیه، یکی از بزرگترین و جدی ترین اجتماعات علمی است که من در این سالیان در بین اصحاب دانشگاهی دیده ام و تعلق خاطر زیادی به آن نیز در بین محققان و اساتید این حوزه وجود دارد. موضوع ارائه من، «ضرورت ارتقای جایگاه گزارش دهی پایداری در صنایع غذایی ایران» بود. صنایع غذایی در ایران، در رده «بی تفاوتی» نسبت به فعالیت نظام‌مند در حوزه CSR به سر می برند و برای نمونه هیچ گزارش مسئولیت اجتماعی نیز تاکنون منتشر نکرده اند. در این سخنرانی سعی کردم ضمن تشریح وضعیت موجود، راه کارهایی نیز برای بهبود این وضعیت پیشنهاد دهم.

برای اطلاع علاقه مندان، چکیده این سخنرانی را که در نشریه کنگره نیز منتشر شده است، اینجا قرار می دهم:

"بنگاه‌های اقتصادی، یکی از بازیگران مهم عرصه توسعه پایدار هستند. با بالارفتن دغدغه‌ها راجع به مسائل اجتماعی و محیط زیستی و تقاضای روزافزون ذی نفعان و نیز دولت‌ها، بنگاه‌ها مجبورند که تحت این فشارها نسبت به کاهش پیامدهای محیط زیستی و نیز افزایش سهم‌شان در جامعه با توجه به توسعه پایدار و اتخاذ استراتژی‌های پایداری مناسب اقدام کنند. انتشار گزارش‌های مسئولیت اجتماعی یا گزارش های پایداری یکی از روندهای روبه رشد در بخش خصوصی در پاسخ به انتظارات جامعه در جهت نقش آفرینی بنگاه ها در توسعه پایدار است. این گزارش ها به بیان شاخص های عملکردی و رویکردهای مدیریتی بنگاه ها در قبال پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی فعالیت های خود می پردازند. در حالیکه آمارهای جهانی و منطقه ای حکایت از استقبال گسترده و رو به رشد صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی به گزارش دهی پایداری دارد، با این حال، تنها 4 درصد از 100 بنگاه برتر ایرانی در سال 96 اقدام به انتشار گزارش پایداری کرده اند که سهم صنایع غذایی در این بین، صفر بوده است. این انفعال و شکاف بزرگ در حالی است که صنایع غذایی یکی از بسترسازان مهم تحقق تغذیه پایدار در جامعه هستند. گزارش پایداری از طریق تقویت گفتگو بین ذی نفعان و سازمان، جلب توجه سازمان به موضوعات اساسی پایداری خود، ایجاد انگیزه در میان کارکنان، و بهبود سیستم های اطلاعاتی درون سازمانی می تواند به ارتقای شاخص‌های عملکردی صنایع غذایی در حوزه پایداری منجر شود. این ارائه با نگاهی به وضعیت گزارش دهی پایداری در میان شرکت های برتر بین المللی صنایع غذایی و مقایسه آن با شرکت های ایرانی، به بررسی نقش 1-سیاستگذاری مناسب دولتی 2-مطالبه فعالانه بخش مردم نهاد و 3-آموزش توسعه پایدار برای مدیران و نیز کنشگران اجتماعی، در بهبود وضعیت صنایع غذایی ایران در حوزه گزارش دهی پایداری پرداخته است و پیشنهاداتی در این زمینه ارائه می کند."