به سوی پایداری در توسعه

پس از حدود ۱۰ سال از باز شدن پای گزارش‌های پایداری به فضای کسب‌وکار کشور، و بر اساس شناختی که از شرایط کمی و کیفی حاکم بر زیست بوم این موضوع در کشور پیدا کرده‌ایم، تصمیم گرفتیم که جدای از دوره‌های درون‌سازمانی، یک دوره آموزشی عمومی تخصصی و البته عملیاتی و کاربردی برای شرکت‌هایی برگزار کنیم که گزارش پایداری برایشان موضوعیت دارد یا دارند به آن فکر می‌کنند.

یک واقعیت مهم هم که انگیزه ما را برای برگزاری این دوره دوچندان کرد این است که اکثریت قریب به اتفاق گزارش‌های پایداری که در کشورمان و حتی توسط بنگاه‌های بزرگ و مشهور تولید شده‌اند، هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ روش‌شناسی فاصله زیادی با استانداردهای این حوزه دارند و برخلاف ادعاها حتی حداقل‌‌های انطباق با چهارچوب‌هایی مثل جی‌آر‌آی (GRI) را هم فراهم نکرده‌اند.

این دوره آموزشی در زمینه گزارش دهی پایداری، مبانی مهم و کاربردی مرتبط با فرایند تدوین گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی را برای مخاطبان فراهم می‌کند و با توج به خلاء دانشی که در میان حتی مشهورترین مشاوران این حوزه وجود دارد، فکر می کنم که در زمان مناسبی برای مخاطبان ارائه شده است.

در همین 48 ساعت گذشته، حدود 70 پیش ثبت نام برای این دوره داشتیم و ممکن هست که اگر تقاضاها جدی باشد، به برگزاری دوره مجزایی برای شرکت‌های خارج تهران و همچنین علاقمندان بیرون بنگاهی فکر کنیم. لذا اگر به حضور در این دوره علاقه مندید ولی کارشناس یا مدیر یک بنگاه نیستید، باز فرم ثبت نام را تکمیل کنید و شرایطتان را توضیح دهید. در ضمن این دوره قابلیت اجرای سفارشی برای شرکت‌ها را هم دارد.

ثبت نام و اطلاعات بیشتر: www.sdschool.ir/sreporting

در آخرین ماه از سال 1403 یکی از کارهای زیربنایی در زمینۀ ارائۀ خدمات تخصصی مشاوره و آموزش به شرکت‌ها و سازمان‌ها در حوزه‌های اجتماعی و پایداری را به سرانجام رساندیم. «مرکز کسب‌وکار مسئولانه و اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف» به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های «مدرسه توسعه پایدار» و در مسیر ماموریت اصلی آن از امروز شکل گرفته است و می‌کوشد که از طریق فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و ارائۀ خدمات مشاوره‌ای، کسب‌وکارهای تجاری/ اجتماعی را جهت انتخاب مسیر درست و اثربخش در راه توسعۀ پایدار، ارتقای عملکرد اجتماعی و رفتار مسئولانه، یاری برساند.

در حقیقت این مجموعه از سال 1396 و ذیل مدرسه توسعه پایدار فعالیت خود را شروع کرده بود، با این حال از این پس با هویت تخصصی «مرکز کسب‌وکار مسئولانه و اجتماعی» فعالیت‌های خود را ادامه خواهد داد.

🔗اطلاعات بیشتر و درخواست خدمات را در این لینک می‌توانید پیدا کنید: sdschool.ir/crsb

یکشنبه 14 بهمن 1403 در مدرسه توسعه پایدار میزبان نشستی بودیم با عنوان "بازخوانی یک دهه تجربۀ گزارش‌دهی «پایداری» و «مسئولیت اجتماعی شرکتی» در ایران". 

یازده سال پیش (و احتمالا به عنوان اولین تلاش سازمان‌یافته در ایران برای ترویج گزارش‌دهی پایداری و مسئولیت اجتماعی شرکتی)، یک راهنمای ده صفحه‌ای کاربردی و مختصر و مفید برای گزارش‌دهی بر اساس چارچوب GRI (ویرایش G4) نوشتم و از طریق سازمان مدیریت صنعتی آن را منتشر کردیم. آن مسیر در آن سازمان آن‌طور که انتظار می‌رفت، به پیش برده نشد؛ با این حال چند سال بعد، «مدرسه توسعه پایدار» دانشگاه شریف را ایجاد کردیم که مرکزی باشد برای آموزش، مشاوره و پژوهش برای ترویج راه درست و اثربخش در زمینۀ پایداری و مسئولیت اجتماعی شرکتی و مباحث مرتبط؛

در این سال‌ها، خیلی از اشخاص و سازمان‌ها، به گزارش پایداری/CSR توجه نشان دادند. موقت یا مستمر؛ اصولی یا سطحی؛ کاربلدانه یا نابلدانه؛ تجاری یا دغدغه‌مندانه و شاید طیفی یا ترکیبی از این‌موارد...

گزارش‌دهی پایداری و مسئولیت اجتماعی در ایران هنوز با آن چیزی که باید باشد خیلی فاصله دارد. با این حال رو به جلو رفته و در این رویداد تلاش کردیم که بازخوانی‌ای راجع به چگونگی طی شدن این مسیر و موانع، چالش‌ها و فرصت‌های آن داشته باشیم.

جدای از شرکت در پنل پایانی، ارائه مقدماتی رویداد نیز با من بود که در آن «تصویری» از گذشته و حال «گزارش‌دهی پایداری در ایران» ارائه کردم. برخی نکات مهم در این رابطه از ارائه بنده به این قرار بودند:

• حدود 40 بنگاه اقتصادی گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی/ پایداری را حداقل یک‌بار تجربه کرده‌اند.
• ارجاع به چارچوب GRI محبوب، مشهور و رایج است.
• درصد کمی از گزارش‌ها –علی رغم ادعاها- از منطق GRI به درستی پیروی می‌کنند.
• زمزمه‌های اجباری‌شدن گزارش‌دهی برای برخی صنایع یا برخی بنگاه‌ها به گوش می‌رسد
• به دلایل مختلف –از جمله شرایط تحریم و نبودن در شبکه همکاری‌های بین‌المللی- از نظر کمّی (و کیفی) وضعیت گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی/پایداری در ایران نسبت به کشورهای مشابه در منطقه و جهان عقب‌تر است.

واقعیت این است که علی رغم رشد کمّی، از نظر کیفی وضعیت گزارش‌دهی پایداری در ایران شرایط مطلوبی ندارد. یعنی در این زمینه ما با یک رشد روبرو نبوده‌ایم. در پنل پایانی اشاره کردم که ریشه اصلی این موضوع به ضعف ظرفیتی در بدنه مشاورین این حوزه باز می‌گردد که حتی اغلب مشهوترین و فعال‌ترین مشاوران این حوزه نیز منطق استانداردهای بین‌المللی نظیر GRI را به درستی درک نکرده‌اند و در نتیجه گزارش‌های پایداری شرکت‌ها نیز آن کارکرد و خروجی‌ای که مورد انتظار است را به دنبال ندارند.

در پنل پایانی یک تعبیر بحث‌برانگیز، اما واقعی و دقیق به کار بردم و آن اینکه اغلب مشاوران این حوزه تصورشان از حرفه‌ای که دارند، «عکاسی» و «آرایشگری» است!! به این معنی که گزارش پایداری یک عکس از سازمان است که با بزک کردن و زیباسازی با فوت و فن‌های آرایشگری، تبدیل به یک کاتالوگ تبلیغاتی از شرکت می‌شود. بدون پرداختن جدی به مسائل مهم و بدون اینکه بتواند موتور تغییری را درون سازمان فعال کند. در حالیکه استانداردهای این حوزه نظیر استاندارد GRI، منطق اصلیشان یک منطق توانمندساز و تغییرآفرین در سازمان است و نه یک منطقه منفعل و حاشیه‌ای.

در بخش پایانی رویداد نیز یکی از همکاران مدرسه توسعه پایدار، دوست خوبم، آقای متین شهیاد از برنامه‌های آینده ما در این حوزه گفت؛ از جمله برگزاری کارگاه آموزشی گزارش پایداری در بهار 1404 و نیز راه‌اندازی مرکز کسب‌وکار مسئولانه و اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف. در مطالب آینده بیشتر راجع به این کارگاه آموزشی و مرکز تخصصی خواهم نوشت.

چندی است که صحبت‌های رئیس جمهور پیرامون انتظار از تخصیص بودجه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به حل برخی چالش‌های زیرساختی کشور در حوزه‌‌هایی نظیر سلامتی، آموزش و عمران مطرح شده و بحث‌هایی به دنبال خود داشته است. روزنامه «پیام ما» در این رابطه با من تماس گرفتند و سوالاتی پرسیدند و در کنار نظرات چند نفر دیگر از فعالین این حوزه در قالب یک گزارش در شماره 26 دی 1403 خود منتشر کردند. گزارش روزنامه پیام ما که حاوی نکاتی گزیده‌شده -به انتخاب خبرنگار- از صحبت‌‌های بنده است را در لینک زیر می‌توانید ببینید: payamema.ir/payam/123945

با این حال، متاسفانه در قسمت‌هایی از گزارش، در انتقال صحبت‌ها دقت لازم صورت نگرفته و گاه، منظوری حتی برعکس آنچه که مد نظر بنده بوده در متن منعکس شده است و این البته چالشی است که در گزارش‌های این چنینی زیاد دیده می‌شود. به هر حال، مغز حرف بنده این است که تحت شرایطی، اشکالی ندارد و مشروع است که دولت چنین درخواستی را از شرکت‌ها بنماید. البته، با ملاحظاتی چون شفافیت، انتخاب درست شرکا و مجریان، اطمینان از شناخت درست مسئله و راه حل و مشارکت ضروری ذی‌نفعان و به ویژه جوامع مخاطب این پروژه‌ها. به هر حال کشور ما در شرایط خاصی قرار دارد و دولت به دلیل ناکارامدی مالی و غیر مالی، نیازمند کمک از بخش‌های دیگر جامعه است و عموم شرکت‌ها، چه دولتی و چه خصوصی، چون از مواهب این سرزمین برای تولید ثروت استفاده می‌کنند، مسئولیتی اخلاقی در قدردانی از سرزمین با اقداماتی چون مشارکت در تامین زیرساخت‌های آن خواهند داشت. منتهی حتما تاکید می‌شود که شرایط آن بایستی رعایت شود. چه بسا خود این پروژه‌های سلامتی، عمران یا آموزش، اساسا در مسئله‌شناسی و راه حل یابی، خیلی بهینه و درست عمل نکرده‌باشند. همچنین یک شرط مهم دیگر این است که شرکت‌های مشارکت‌کننده، اولویت‌های روی زمین مانده جدی در حوزه مسئولیت اجتماعی -به ویژه در مدیریت پیامدهای فعالیت‌های خود بر محیط زیست و یا جامعه- نداشته باشند. موضوع، البته توضیحات زیادی نیاز دارد که شاید در قالب چند خط کوتاه در این گزارش نمی‌توانست تبیین شود. به هر حال حکم قطعی آری یا خیر در مورد آن نمی‌توان صادر کرد.

27 و 28 آذر فرصتی دست داد تا به دعوت سازمان منطقۀ ویژۀ اقتصادی انرژی پارس، سفری به عسلویه و نیز تنگۀ بیرمی در استان بوشهر داشته باشم. این برنامه در راستای همکاری‌ای است که اخیرا با منطقه ویژه تعریف کرده‌ایم تا دستیار پژوهشی و مشورتی مدیریت محیط زیست منطقۀ ویژه در پیشبرد پویش «رویش پارس» شویم. پویش رویش پارس، یک جریان اجتماعی در بین مجتمع‌های تولیدی مستقر در منطقه است که هدفش ارتقای شاخص‌های محیط زیستی این شرکت‌هاست و دو بال دارد. یکی، جایزه‌ای با نام «تحول سبز» رویش که یک جایزۀ حرفه‌ای و متمایز در زمینۀ صنعت سبز است که اختصاصی برای شرکت‌های مستقر در منطقه اجرا می‌شود و انگیزه‌ای برای اقدامات مثبت مسئولیت اجتماعی آنها در حوزه محیط زیست خواهد بود. بال دیگر پویش رویش پارس، یک جریان یادگیری جمعی برای پیدا کردن فهم مشترک راجع به مسائل موجود و راه‌کارهای شدنی برای ارتقای محیط زیست منطقۀ عسلویه است که در قالب ایده‌ای ابتکاری با نام «باشگاه هم‌آموزی رویش» اجرایی می‌شود. 

سفر اخیر دو بخش داشت: یک سمینار آموزشی و نیز بازدیدی از اقدامات جالب توجه کنش‌گران محیط زیست منطقه و نیز سازه‌های باستانی آبخیزداری در استان بوشهر و مناطق حفاظت‌شدۀ آن. 

جدای از همراهی دکتر حسین آخانی گرانقدر -که همیشه آزادگی و کنشگری خالصانه‌اش را برای محیط زیست کشور ستایش می‌کنم- در این برنامه، افتخار آشنایی با آقایان پدر و پسر «باغبانی» و تلاش‌های ارزشمندشان در پویش مردمی «نجات کوه بیرمی» مزۀ این تجربه را دوچندان کرد. پویش نجات بیرمی از دست معدن‌کاران، یک پویش مردمی است که بر پایۀ سطح بسیار بالایی از بینش فعالین محیط زیست و مردمان بوشهر بنا شده که به توسعۀ غیرمسئولانه و منفعت‌طلبانه نه گفتند و پای نجات بیرمی و حیات وحش و پوشش گیاهی‌اش ماندند. آنقدر داستان پویش بیرمی هیجان‌انگیز و الهام‌بخش است که به ذهنم رسید آن را تبدیل به محتوای درسی کنم. جدای از رشادت و تلاش‌های مردمان بوشهر در این پویش، نکتۀ تاسف‌بار دیگر، فضای بی‌ضابطه، غیر پاسخگو، سودجویانه و رهاشدۀ بخش صنعت و معدن کشور در ارتباط با مسئولیت‌های اجتماعی خود است. اینکه یک معدن‌کار بتواند به راحتی و بدون رضایت جامعۀ محلی و فقط با هدف اقتصادی، و احتمالا با زد و بند با دستگاه‌های اعطاکنندۀ مجوز، وارد یک منطقۀ حفاظت‌شده شود و به تخریب محیطزیست و میراث فرهنگی بپردازد، بسیار نگران‌کننده است و می‌دانم همین حالا در خیلی نقاط دیگر کشور دارد اجرایی می‌شود. فکر می‌کنم باید مجموعه‌ای از اقدامات در سطوح مختلف در دستور کار قرار بگیرد. از تقویت پویش‌های مردمی اصیل تا تلاش برای تغییرات در تنظیم‌گری و قوانین این حوزه و نیز آموزش‌های مرتبط برای مدیران فعلی و آینده...مردمان نازنین و طبیعت زیبای و مظلوم در جوامع محلی به تنهایی یارای حراست از داشته‌های خود و کشور را در مقابل سرمایه‌داری غیر مسئولانه ندارند.

اگر تمایل داشتید در مورد جایزۀ تحول سبز رویش بیشتر بدانید، دعوت می‌کنم این لینک را از سایت منطقۀ ویژه پارس ببینید. در مورد باشگاه هم‌آموزی رویش هم بعدا بیشتر خواهم نوشت.

روزنامۀ «پیام ما» که رسانۀ تخصصی «توسعه پایدار» در کشورمان است به بهانۀ مطرح‌شدن پیش‌نویس جدید قانون مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، مصاحبه‌ای با من انجام داد و خلاصه‌ای از آن را در روزنامۀ امروز خود منتشر کرد که جزو تیترهای صفحه اول هم قرار گرفته بود.

من به طور کلی جزو منتقدین جدی متن پیش‌نویس فعلی قانون مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها هستم. به نظرم روح حاکم بر این پیش‌نویس، بدون درک کافی از مسائل بخش خصوصی در حوزه مسئولیت اجتماعی و اولویت‌های آن نوشته شده است. تصور هم می‌کنم که نگاه متولی‌گرانه به این جنس فعالیت‌ها دارد و کمکی به حل مسائل این بخش نخواهد کرد. با این حال همانطور که در مصاحبه هم توضیح داده‌ام، قانونگذاری برای مسئولیت اجتماعی شرکتی باید صورت بگیرد، منتهی بر پایۀ مطالعات تطبیقی عمیق و درست (که به هیچ وجه در تلاش فعالی مرکز پژوهش‌های مجلس ردپایش دیده نمی‌شود). همچنین تصور من این است که در شرایط فعلی نیازمند ضابطه‌مند کردن فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی بخش دولتی هستیم و برای بخش خصوصی باید تدبیر ویژه‌تری اندیشید.

مطلب کامل را در این لینک از سایت پیام ما می‌توانید مطالعه کنید. (البته برخی واژگان و نقل‌ قول‌ها از بنده دقیق نیست و متاسفانه قبل از انتشار، متن با بنده نهایی نشده بود)

از تابستان امسال، من در جایگاه مشاور مسئولیت اجتماعی به همکاری بلندمدت و رسمی با شرکت «سازه‌سازان» وارد شده‌ام. شرکت سازه‌سازان در حوزه احداث و بهره‌برداری آب‌شیرین‌کن فعالیت می‌کند و تعداد زیادی آب‌شیرین‌کن در نقاط مختلف کشور دارد. مهمترین سایت این شرکت در نزدیکی شهر بندرعباس قرار دارد که بزرگترین آب‌شیرین‌کن کشور نیز هست. آب تولیدی سایت شرکت در آن نقطه، به یک کنسرسیوم از شرکت‌های خصوصی فروخته می‌شود تا از طریق خطوط انتقال آب برای تامین آب صنایع فولاد و معدن در شمال استان هرمزگان مورد استفاده قرار بگیرد.

در پذیرش این همکاری با چالش‌هایی روبرو بودم. مثل اینکه ذات صنعت شیرین‌سازی آب دریا با چالش‌هایی جدی و بحث‌برانگیز در رابطه با ملاحظات محیط زیستی روبروست. با این حال، آنچه که نهایتا سبب شد وارد این همکاری شوم، آشنایی بیشتر با دیدگاه‌های مالکان و صاحبان شرکت بود که حقیقتا به مسئولیت‌های اجتماعی خود باور داشتند و عمیقا عاشق ایران هستند. در واقع آنها از فعالیت در حوزه مسئولیت اجتماعی به دنبال نمایش نیستند و امری است که به آن عمیقا باور دارند و در عین حال از نظر فنی نیز سعی کرده‌اند تاسیسات و تجهیزاتی فراهم آورند که در تراز بهترین استانداردهای دنیا باشد (و فراتر از نمونه‌های مشابه داخلی).

من بسیار سخت‌گیرانه وارد چنین همکاری‌هایی می‌شوم (این را از کسانی می‌توانید بپرسید که جواب‌های منفی زیادی بابت ورود به پروژه‌ها یا همکاری‌ها در زمینه‌های توسعه پایدار یا مسئولیت اجتماعی شرکتی شنیده‌اند!)؛ با این حال «سازه‌سازان» از شرکت‌های متفاوت و خاصی است که ارزش آزمون و خطا و یادگیری برای ریل‌گذاری مسئولیت اجتماعی را دارد. امیدوارم که بعدها بتوانم از دستاوردهای خوب این همکاری در اینجا بنویسم.

(تصویر از سایت شرکت سازه‌سازان برداشته شده است)

اوایل خرداد، تماسی داشتم از سمت واحد مسئولیت اجتماعی یکی از شرکت‌های بزرگ و مشهور فعال در بازار سرمایه؛ آنها به دنبال این بودند که فعالیت‌های حوزه CSR خود را نظام‌مندتر کنند و سوال داشتند که آیا الگوی آماده‌ای برای این نیاز وجود دارد یا خیر. پاسخ من این بود که در یک کلام خیر؛ و توضیح دادم که الگوی راهبری مسئولیت اجتماعی در سازمان شما بایستی متناسب با شرایط زمینه‌ای کسب‌وکار شما طراحی شود و فراتر از این، ما در این حوزه با فقر تولید دانش، چه در داخل کشور و چه حتی در سطح بین‌المللی روبرو هستیم. یعنی برای این سوال مهم و اساسی شرکت‌ها که «ما چگونه فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی خود را راهبری کنیم؟»، راهنما یا دستورالعمل مدونی وجود ندارد و هرچه هست در اذهان و سینه‌های مدیران و اندکی نیز مشاوران این حوزه قرار دارد. البته ما در مدرسه توسعه پایدار با همکاری مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران در حال تدوین راهنمایی در این باره هستیم که برای اولین بار بتواند یک محتوای خوب آموزشی-ترویجی در این حوزه را برای مخاطبان ارائه نماید. 

از این بحث که گذر کنیم، نتیجه گفتگوهای ما این شد که من به عنوان مشاور مسئولیت اجتماعی در کنارشان قرار بگیرم. البته مساله آنها از نگاه من کل حوزه CSR نیست و در واقع این شرکت بزرگ، چند سالی است که شورایی تشکیل داده که تصمیم می‌گیرد که بخشی از منابع تخصیص یافته را به فعالیت های عام المنفعه اختصاص دهد. از کارهای خیر در حوزه سلامت و اشتغال گرفته تا آزادی زندانیان و آموزش. نیازی که آنها با آن روبرو هستند، نظام مند تر شدن این رویه برای انتخاب، تعریف همکاری و ارزیابی پروژه های هدفشان است. این در واقع، فقط بخش کوچکی از فعالیت های بالقوه مسئولیت اجتماعی یک بنگاه می تواند باشد. فعالیت هایی که من آن را ترجیح می دهم با برچسب «مشارکت اجتماعی» نامگذاری کنم؛ چراکه مفهوم «مسئولیت اجتماعی» چتر بسیار بزرگتری است که به ویژه به مدیریت پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم فعالیت های بنگاه بر ذی نفعان خود می پردازد و «مشارکت اجتماعی» فقط بخش کوچکی از این چتر است.

با این حال، همینکه موضوع «مشارکت اجتماعی» نیز نظام مند تر شود و از سلیقه مدیران به سمت شاخص دار شدن و رویه دار شدن برود، هم برای جامعه می تواند اثرات اجتماعی ملموس تر و مثبت تری خلق کند و هم برای شرکت و اهداکنندگان منابع مالی، رضایت بیشتری را فراهم خواهد آورد. از این نگاه، شرکت به نوعی وارد حوزه «سرمایه گذاری اجتماعی» خواهد شد که در منابع اهدایی خود برای فعالیت های اجتماعی، بر موضوع «ارزیابی اثرات اجتماعی» تمرکز خواهد کرد.

سه شنبه 20 دی، میهمان دانشگاه شهید بهشتی بودم تا در جلسه کمیته علمی همایشی که با نام «مسئولیت اجتماعی» قرار است بهار آینده برگزار شود، شرکت کنم. جمع حاضر، اعضای کمیته علمی بخش صنعت این همایش بودند و به طور مشخص تر در این بخش قرار است به موضوع مسئولیت اجتماعی شرکتها بپردازیم. مسئولیت اجتماعی فردی، و نیز مسئولیت اجتماعی دانشگاه، بخش های دیگر این همایش خواهند بود. آقای دکتر محمودی، جمع خوب و متنوعی را از فعالین حوزه مسئولیت اجتماعی در دانشگاه، دولت، صنعت و سازمانهای مردم نهاد گردهم آورده بودند که خیلیهایشان جزو اندک بضاعت های کشور در این حوزه بودند.

بحث های خوبی مطرح شد و حاضرین نظراتشان را راجع به محورهای همایش بیان کردند. این محورها قرار است به زودی در فراخوانی، انتشار عمومی پیدا کند. تاکید اصلی من در صحبتهایم این بود که از «موضوعات کلیشه ای» مثل «نقش مسئولیت اجتماعی شرکتها در محیط زیست» گذر کنیم و به موضوعات مهم پیش روی کشور در این حوزه بپردازیم. گفتم که مشکل خیلی از این همایشها این است که سوالات سخت و اساسی را مطرح نمی کنند. مثلا در مورد نقش سازمانهای مردم نهاد و جامعه مدنی در مطالبه گری CSR صحبت نمی کنیم و یا به نقد سیاستهای دولتی در سالیان گذشته نمی پردازیم. در این عرصه، سوالات حل نشده ای وجود دارد که بدون پاسخ به آنها و بدون صحبت درباره آنها، مدیران دولتی و نیز مدیران شرکتها، نمی توانند بر مشکلات پیش روی مسئولیت اجتماعی فائق آیند و در نتیجه اقدامات راهگشایی هم برای کشور در این زمینه تعریف نخواهد شد. 

به نظر من، این همایش با طرح موضوعات کلیدی و مرتبط در عناوین فراخوان خود و محورهای همایش، به محققین و فعالین این حوزه هم یاد خواهد داد که مسائل و سوالات اصلی چه هستند و از این جنبه، خود همین فراخوان، یک کار ترویجی و آموزشی محسوب می شود و نباید به سادگی از کنار آن گذر کرد. خوشبختانه تا حد خوبی با نظرات مطرح شده، همدلی و همراهی وجود داشت و قرار شد محورهای پیش نویس همایش فعلا منتشر نشود و بعد از دریافت نظرات مکتوب اعضای کمیته علمی، در هفته های پیش رو، جمع بندی شود و منتشر گردد.

دوم آذرماه، جلسه ای با مرکز پژوهش های اتاق ایران داشتیم که ضمن آشنایی دو طرفه، تفاهم کردیم که مسیر بلندمدتی را برای تعریف کارهای پژوهشی با حمایت مالی اتاق بازرگانی ایران تعریف کنیم. این کارهای پژوهشی در حوزه های مرتبط با مسئولیت اجتماعی سازمانها خواهد بود که قرار شد عناوین آنها و مسیر همکاری در ادامه و جلسات بعدی مشخص تر شود. من چند سالی است که در مذاکره با سازمانهای مختلف دولتی و خصوصی سعی دارم آنها را قانع کنم که برای برخی پژوهش های ضروری در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتها، منابع تخصیص دهند و از آن حمایت کنند. با این حال، متاسفانه تا به امروز توفیق زیادی در این مسیر نداشته ام و عوامل متعددی از جمله بوروکراسی های سخت این مراکز، بهانه کمبود بودجه، تغییر مدیران و امثالهم مانع شکل گیری اتفاقات مدنظر شده است. با این حال، نسبت به جلسه دیروز خوشبین هستم و اگر انشالله همه چیز خوب پیش برود در آینده نه چندان دور خواهیم توانست راهنماهای خوبی برای فعالین، محققین و مدرسین این حوزه در بخشهای مختلف دانشگاهی، دولتی و خصوصی تدوین و منتشر کنیم. این راهنماها برای پیشبرد موثر حوزه مسئولیت اجتماعی در فضای کسب و کار کشورمان، ضروری خواهند بود. البته حجم نیاز و کار روی زمین مانده بسیار گسترده است و همچنان از همراهی سازمانهای مختلف در این مسیر استقبال می کنیم.