من امسال مشاور تدوین گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت ایران خودرو بودم. دوستانی که حساسیت‌هایم را برای قبول این کار می‌دانند، حتما می دانند که نگاهم به این قضیه صرفا قبول یک کار نبوده است و امید به تغییر و ارتقای یک مسیر را در یک شرکت بزرگ کشور داشته ام. واحد مسئولیت اجتماعی در شرکت ایران خودرو، واحدی نوپاست و انصافا کارشناسان و مدیران دلسوز و پای کاری هم دارد. فکر من این است که تقویت این واحد و نیز بهبود مسیر گزارش دهی مسئولیت اجتماعی در ایران خودرو-که این دوره، سومین دوره گزارش دهی اش است- می تواند ذره ذره اثرش را در اصلاح مسیر کلی مسئولیت اجتماعی در این شرکت بزرگ و مهم صنعت کشور داشته باشد.

خوشبختانه مدیریت مسئولیت اجتماعی ایران خودرو نیز با دیده باز، پذیرای نظرات اصلاحی من برای بهبود مسیر گزارش دهی مسئولیت اجتماعی شرکت بودند. بحث اصلی این بود که گزارش پایداری/مسئولیت اجتماعی یک گزارش مسئولانه است و قرار نیست رویکردی منفعل داشته باشد. این گزارش باید بتواند جدای از پیامی که به بیرون از سازمان منتقل می کند، اثر قابل توجهی هم در درون سازمان داشته باشد و تلاش کند به دور از انفعال، در فرهنگ سازی مسئولیت اجتماعی در شرکت موثر باشد.

علاوه بر این ها، این اولین گزارش شرکت ایران خودرو هست که «واقعا» بر استاندارد GRI منطبق است و در آن به موضوعات اساسی مسئولیت اجتماعی شرکت هم پرداخته شده است. این قطعا یک گام رو به جلوست و ما که در ایران برای ساختن فردایی بهتر کار می کنیم، باید خوب قدر این گام های رو به جلو را بدانیم و صبورانه در تحقق آنها کوشا باشیم تا انشالله نزدیک و نزدیک تر شویم به آن چشم انداز دوست داشتنی و آرمانی مان.

این را هم بگویم که من کمی دیر وارد فرایند تدوین شدم و از نظر زمانی و محتوایی دستمان خیلی باز نبود که بتوانیم نتیجه مطلوب را به دست بیاوریم. انشالله اگر در دوره بعدی، همراه بودیم، شرایط بهتری را رقم خواهیم زد.

گزارش به زودی در مراسمی رسمی، رونمایی خواهد شد. خبرهای بیشتر و فایل اصلی را انشالله همزمان با رونمایی اصلی در اینجا هم خواهم نوشت.

یکی از حوزه‌هایی که من در آن به طور تخصصی کار می کنم و در ایران نیز برای آن، مشاور خوب، خیلی کم داریم، بحث گزارش دهی مسئولیت اجتماعی شرکت ها یا آن چیزی است که در ادبیات به آن گزارش پایداری یا Sustainability Report می گویند. 

گزارش دهی مسئولیت اجتماعی در ایران، هنوز قدم های آغازین خود را طی می کند و به نوعی در دوران جنینی است. ما هم از نظر کیفیت و هم از کمیت گزارش هایمان، وضعیت خوبی در دنیا و حتی در مقایسه با کشورهای مشابه منطقه نداریم.

از این ها که گذر کنیم، یک مشکل بزرگ در این حوزه هم برداشت های نادرست از استانداردها و روش های بین المللی گزارش دهی است. استاندارد GRI که اختصاصا برای گزارش دهی مسئولیت اجتماعی شرکت ها تدوین شده است، در ایران، دچار چند سوء برداشت است و متاسفانه در نبود مراجع دانشی کافی، و در جولان مشاوران مدیریت بی رقیب، اصلاح هم نمی شود.

یکی از این سوء برداشت ها، بزرگنمایی ها در مورد اهمیت GRI است. متاسفانه برخی مشاوران آنچنان این چارچوب راهنما را بزرگ و پیچیده و بدور از کاستی جلوه می دهند که بعضا شرکت ها را ضمن پیروی چشم و گوش بسته از آن، گرفتار هزینه های عجیب و غریب مشاوره ای خود نیز برای انطباق با GRI می کنند.

مشکل دوم این است که همین مشاوران مدعی GRI، حتی اصول اولیه GRI را نیز بلد نیستند. در واقع راهنمای چند صد صفحه ای GRI گویی در حوصله برخی از بزرگواران این حوزه نمی گنجد و لذا با یک برداشت سطحی از آن، پا به عرصه مشاوره گزارش دهی بر اساس استاندارد GRI گذاشته اند و متاسفانه ماحصل کار این شده که اغلب گزارش های ایرانی که مدعی انطباق با GRI هستند، از نظر مبنایی، اساسا سنخیتی با GRI ندارند و حتی جداول انطباق انتهای گزارشهایشان هم سراسر اشکال و ایراد است. و البته در جهل شرکت های کارفرما، این اشتباهات مشاورانِ کم سواد، رو نمی شود و این چرخه معیوب ادامه پیدا می کند. بانک بزرگی را می شناسم که هر سال گزارش می دهد، هر سال مدعی انطباق با GRI می شود و هر سال هم اشتباه می کند که فکر می کند با GRI منطبق هست!

شرکتی به من مراجعه کرد که می خواهیم گزارش مان را که کلی هزینه برایش کرده ایم، ترجمه کنیم و برویم گواهی تائیدیه از GRI هم بگیریم، و من در همان نگاه اول متوجه شدم که این گزارش منطبق بر GRI نیست و با ارسال برای گرفتن تائیدات لازم، برگشت خواهد خورد و چون شاکله گزارش هم مشکل دارد، قابل اصلاح نیست و باید گزارشی با رویکرد جدیدی نوشت.

متاسفانه «عدم مسئولیت پذیری فردی» گریبان برخی مشاوران حوزه «مسئولیت پذیری شرکت ها» را گرفته است. 

در مدرسه توسعه پایدار، به دنبال ایده هایی هستیم که کمی این فضای پر از جهل را شفاف تر کنیم و تشخیص سره از ناسره را برای کارفرمایان راحت تر. تا ببینیم خدا چه می خواهد.

ثبت نام برای مدرسه پاییزه «توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها» شروع شده است. این دوره که از 13 آبان شروع می شود، با سه اتفاق جدید نسبت به دوره های قبلی مدرسه روبروست. نخست اینکه ساعات آموزشی از 20 به 28 ساعت افزایش یافته است. دیگر اینکه یک نیم روز اختصاصی به موضوع «توسعه محلی» پرداخته می شود و نهایتا اینکه کانون همراهان مدرسه توسعه پایدار همزمان با این دوره شروع به کار کرده و همه شرکت کنندگان در این دوره واجد پیوستن به آن خواهند شد تا «یادگیری برای توسعه پایدار» پس از این دوره قطع نشود. قاعدتا به مانند دوره های قبلی، ظرفیت محدود است و اگر علاقه مند به شرکت در یک دوره آموزشی خاص و بسیار متفاوت در حوزه های توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی هستید، این احتمالا بهترین گزینه شما در ایران است. پس صفحه ثبت نام را ببینید و درباره شرکت در رویداد، تصمیم بگیرید: کلیک کنید

امروز در شرکت ایران خودرو، یک کارگاه آموزشی داشتم راجع به «موضوعات اساسی مسئولیت اجتماعی». این کارگاه بخشی از پروژه مشاوره ای من برای ایران خودرو جهت تدوین گزارش مسئولیت اجتماعی امسال شان است. یکی از اتفاقات خوبی که توانستیم در مذاکره با مدیریت مسئولیت اجتماعی ایران خودرو در موردش به جمع بندی برسیم، گنجاندن «موضوعات اساسی مسئولیت اجتماعی» در گزارش امسال ایران خودرو است. در واقع بعد از دو دوره گزارش دهی که به نوعی آغاز راه برای ایران خودرو بود، حالا وقت آن بود که یک سطح، کار را ارتقا داد و به این بحث پرداخت. بحثی که قطعا می تواند برای برنامه های مسئولیت اجتماعی ایران خودرو، دستاوردهای مثبتی داشته باشد و یک گام رو به جلوست.

امروز جلسه ای بنا به درخواست دفتر توسعه پایدار آبفای تهران وزارت نیرو با مدیر و کارشناسان این دفتر داشتم. 4 نفر از همکاران این دفتر در دوره مدرسه بهاره توسعه پایدار ما شرکت کرده بودند و حالا علاقه مند بودند که فعالیت هایی را در این حوزه با یکدیگر تعریف کنیم. به عنوان شروع صحبت از تدوین گزارش پایداری برای آبفای استان تهران به عنوان پایلوت در کل کشور شد و همچنین همراهی به عنوان مشاور جهت پیشبرد موضوع توسعه پایدار در وزارت خانه.

حقیقت اینکه علی رغم جلسه خوبی که داشتیم، من به پیشرفت کار در وزارت نیرو خوش بین نیستم و فکر می کنم موانع جدی بزرگی بر سر این امر وجود دارد. در حقیقت تصور من این است که ساختارهای دولتی سیاست زده که در آن گروه های فشار قدرتمند(در اینجا شرکت های پیمانکاری) بر تصمیم گیری ها سایه انداخته اند، دشوارترین جاها برای پیشبرد چنین مواردی هستند. حتی در صورت پیشبرد چنین موضوعاتی، احتمالا گزارش های مسئولیت اجتماعی یا توسعه پایدار، بیشتر در سطح نمایشی باقی خواهند ماند و توانایی ورود به موارد مهم و چالشی را نخواهند داشت.

*پسا نوشت: چند وقت بعد از این جلسه، پیش بینی ام درست از آب درآمد و موضوعات به کلی منتفی شد! البته باید خدا را شکر کرد. چون من ذهنم درگیر بود که اگر قرار است نتوانم به شکل موثری کارها را جلو ببرم، از این همکاری استعفا دهم که دیگر نیازی به آن نشد!

چندی پیش یکی از شرکت های سایز کوچک و متوسط (SME) از طریق یکی از همکاران قبلی در سازمان مدیریت صنعتی، درخواست خدمات مشاوره جهت انتشار گزارش پایداری داشتند و ایشان بنده را معرفی کرده بودند.

در جلسه ای که با مدیر شرکت داشتیم برایم بسیار جالب بود که یک شرکت کوچک در ایران تصمیم به انتشار گزارش پایداری گرفته است. انتشار گزارش پایداری یا گزارش مسئولیت اجتماعی برای شرکت های بزرگ ایرانی مسبوق به سابقه است، اما اگر این مجموعه در هدف خود مصمم بماند، شاید اولین نمونه ایرانی از انتشار sustainability report در شرکت های کوچک باشد. نکته جالب دیگری که در این رابطه متوجه شدم انگیزه آنها بود. این شرکت قصد داشت هم در شبکه مراودات و همکاری های بین المللی خود و هم در فرایند پذیرش در بورس تهران، خود را یک مجموعه حرفه ای و قابل اعتماد نشان دهد و مدیریت شرکت به خوبی فهمیده بود که در دنیای امروز، عملکرد مثبت  در حوزه مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار، از نشانه های حرفه ای گری برای یک کسب و کار موفق است.

البته ذکر این نکته ضروری است که در این مسیر نباید به گزارش پایداری به شکل فقط یک ابزار برای تحقق هدف اقتصادی نگاه کرد و همانطور که من در صحبتهایم به مدیریت شرکت تاکید کردم، حداقل در فعالیت های مشاوره ای که من قبول می کنم، داشتن این اطمینان که مجموعه، «واقعا» به دنبال اثرگذاری اجتماعی مثبت (و نه صرفا حرکت نمایشی) است، یک موضوع لازم است و در غیر اینصورت، وارد این فعالیت مشترک نخواهم شد.

امید است که نگاه های اصیل اجتماعی، بیش از پیش در فضای کسب و کار کشور، نهادینه شود.

در واپسین روزهای اسفند ماه 96، سفری یک روزه به یکی از شهرستان ها داشتم تا به تکمیل فرآیند تهیه اولین گزارش پایداری برای یکی از مجموعه های بزرگ اقتصادی کشور کمک کنم. گزارش پایداری یا گزارش مسئولیت اجتماعی، موضوعی است که در فضای کسب و کار بین المللی تبدیل به یک روتین شده است و بسیاری از شرکت ها در کشورهای مشابه ما و کشورهای منطقه هم در حال انتشار آنها هستند. متاسفانه روند اقبال بخش خصوصی در ایران، خیلی پر شتاب نبوده است و به نظر می رسد باید اقداماتی کمکی از جنس نقش آفرینی سمن ها و یا مانندائتلاف های بین المللی در صنایعی نظیر نفت و گاز و یا پوشاک، اما برای داخل کشور و به شکل بومی شکل بگیرد تا بتوانیم شتابی در بحث گزارش دهی پایداری در ایران داشته باشیم. همه این اقدامات کمکی، جنس شان، ایجاد گفتمان و عادتی جدید در فضای کسب و کار کشور است.

از اینها که بگذریم، در بعضی مجموعه های خصوصی، اقدامات خوبی در رابطه با گزارش دهی پایداری شکل گرفته است که البته نیازمند بهتر شدن هست و در سالهای بعد دغدغه کارشناسان و مسئولین مرتبط در این شرکت ها، بایستی از انتشار یا عدم انتشار گزارش به سمت چگونگی تهیه گزارشهای با کیفیت تر برود. برای مثال در این حوزه یکی از بانکهای داخلی 4 سالی است که به طور مرتب گزارش مسئولیت اجتماعی منتشر می کند؛ با این حال، به نظرم می رسد هنوز وارد مرحله کیفی سازی نتوانسته اند بشوند.

در مدرسه توسعه پایدار شریف، یکی از بحث های جدی که مطرح می کنیم این است که سمن ها باید در این حوزه نقش آفرینی فعال داشته باشند. جای آنها در این پازل به شدت خالی است. ما به آینده امیدواریم.