به سوی پایداری در توسعه

در یادداشت­های قبلی به معرفی مفهوم توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمان­ها(CSR) پرداختیم و دیدیم که مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان­ها و پایداری سازمانی، برای سازمان­های خوش­نام قرن بیست و یک، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. {...}

یادداشت حاضر، سومین و آخرین مطلب از سلسله یادداشت هایی است که در رابطه با معرفی مقدماتی توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی برای مخاطبان سایت اخبار مهندسی صنایع نوشته ام. برای خواندن متن کامل می توانید به «سایت مذکور» یا ادامه مطلب مراجعه کنید.

هامون طهماسبی

پژوهشگر و مشاور توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمان­ها

مطلب اختصاصی اخبار مهندسی صنایع ایران

thamiran@yahoo.com

در یادداشت­های قبلی به معرفی مفهوم توسعه پایدار( لینک) و مسئولیت اجتماعی سازمان­ها(CSR) (لینک) پرداختیم و دیدیم که مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان­ها و پایداری سازمانی، برای سازمان­ های خوش­نام قرن بیست و یک، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

اگر به سایت شرکت­ های مشهور بین­ المللی از مایکروسافت گرفته تا سامسونگ و تویوتا مراجعه کنید، حتما در منوهای آنها، به بخشی ویژه با عنوان «corporate social responsibility» ، «sustainability» یا نظیر اینها برخورد خواهید کرد. این مسئله تنها اختصاص به کشورهای پیشرفته و آمریکایی نیز ندارد. بلکه در مشرق زمین و حتی سازمان­ های کشورهای همسایه ما نیز به آن به شکلی روزافزون پرداخته می­شود.

این سازمان­ها، علاوه بر تلاش برای استقرار نظام­های CSR در بنگاه­های خود، در زمینه شاخص ­های عملکردی خود در این حوزه نیز به مخاطبان  گزارش ­دهی می­کنند. گزارش­هایی که فراتر از گزارش­های معمول مالی سالیانه بنگاه­ هاست. در واقع، این گزارش­ها که تحت نام «گزارش مسئولیت اجتماعی» یا «گزارش پایداری» شناخته می­شوند، به بیان پیامدهای عملکرد سازمان بر سه محور تشکیل دهنده مفهوم توسعه پایدار، یعنی اقتصاد، محیط زیست و جامعه و نحوه مدیریت آنها می­پردازند. این اتفاق، باعث تقویت گفت و گو بین سازمان و ذی­نفعان آن می­شود و سبب خواهد شد که آنها درک بهتری نسبت به سازمان و عملکردش داشته باشند؛ ذی­نفعانی که دیگر مانند گذشته فقط نظاره گر عملکرد اقتصادی سازمان­ها نیستند و انتظار دارند که سازمان­ها مسئولیت­های اجتماعی خود را نیز ایفا کنند.

انتشار این گزارش­ها که در اغلب نقاط دنیا داوطلبانه است با تکیه بر ارائه اطلاعات در چهار سرفصل کلی صورت می­گیرد:

• یک) برنامه­ های راهبردی در حوزه مسئولیت اجتماعی و پایداری سازمانی

شامل موضوعات اساسی پایداری، استراتژی و سیاست­های  CSR سازمان، ارزش­ها و کدهای اخلاق حرفه­ای، حکمرانی سازمانی، برنامه­ های مشارکت با ذی­نفعان، رویه سازمان در مورد گزارش­ دهی و …

• دو)  نقش آفرینی اجتماعی

پیامدهای اجتماعی و انسانی فعالیت­ها و محصولات سازمان بر ذی­نفعان درونی و بیرونی خود از قبیل: ایمنی و سلامت کارکنان و مشتریان، رعایت حقوق جوامع محلی، افزایش اشتغال و رویه­ های استخدامی، آموزش و کارورزی، رعایت حقوق انسانی،  لغو کار کودکان، مبارزه با فساد اداری، رقابت منصفانه، برچسب­گذاری محصول و خدمات و…

• سه) نقش آفرینی محیط زیستی

پیامدهای محیط زیستی فعالیت­های سازمان و کمک به بهبود شاخص ­های محیط زیستی جامعه از قبیل: میزان انتشار گازهای گلخانه ای، کاهش نیازمندی­های انرژی و میزان استفاده از انرژی های تجدید پذیر، مدیریت ضایعات و پسماندها، چگونگی بهره برداری از منابع آبی و نحوه دفع پساب­ها، حمایت از تنوع زیستی و کمک در حفاظت زیست­گاه­ها، کاهش مصرف منابع و افزایش راندمان، بهبود پیامدهای محیط زیستی محصولات و خدمات و…

• چهار)  نقش آفرینی اقتصادی

پیامدهای اقتصادی سازمان بر ذی­نفعان خود از قبیل توسعه اقتصادی مناطق محروم، بهبود مهارت­های شغلی جوامع محلی، ایجاد دسترسی به خدمات و محصولات برای اقشار کم ­درآمد، تغییر در بهره­وری سازمان­ها و …

علاوه بر کشورهای پیشرفته و عضو OECD، سازمان­های زیادی در کشورهای در حال توسعه نیز، در حال پرداختن به مسئولیت اجتماعی هستند. به طوریکه بسیاری از شرکت­ها در کشورهای همسایه ما(امارات، قطر، پاکستان، ترکیه، بحرین و کویت) در حال حاضر به انتشار گزارش پایداری یا گزارش مسئولیت اجتماعی دست می­زنند.

نگاهی به آمارهای مطالعه­ای که موسسه KMPG در سال ۲۰۱۳ بر روی ۱۰۰ بنگاه اول  اقتصادی ۴۱ کشور نمونه از پنج قاره انجام داده است(مجموعا ۴۱۰۰ بنگاه) یافته­ های جالب توجهی از رشد توجهات به موضوع گزارش دهی در میان کشورهای در حال توسعه دارد: ۲۲ درصد اماراتی ها، ۸۲ درصد نیجریه ای ها، ۵۶ درصد مکزیکی ها، ۷۳ درصد شیلیایی ها، ۷۳ درصد هندی ها، ۷۵ درصد چینی ها، ۹۸ درصد مالزیایی­ ها و حتی ۲۵ درصد از ۱۰۰ بنگاه اول قزاقستانی ها، به انتشار گزارش عملکرد مسئولیت اجتماعی در سال ۲۰۱۳ دست زده بودند. این آمار در کنار عدد ۷۱ درصد برای میانگین بنگاه­های برتر کل پنج قاره، موسسه KPMG را بر آن داشته تا بیان کند که : «دیگر دوره بحث راجع به «انتشار یا عدم انتشار» گزارش پایداری/گزارش مسئولیت اجتماعی به پایان رسیده است و درصد بالای اقبال شرکت ها در تمامی نقاط دنیا به این گزارش ها، نشان از تبدیل شدن آن به یک رویه استاندارد در دنیای کسب و کار دارد؛ سوال پیش روی شرکت ها، اکنون این است که «چگونه» این گزارش ها را منتشر کنند.»

و حقیقت این است که شرکت­های مهم منطقه­ ای و بین­ المللی با بهره­گیری از یاری مشاوران و سرمایه­گذاری ویژه در CSR، در حال تلاش برای بهتر کردن روز افزون شاخص­های عملکردی خود در این حوزه و انتشار گزارش­های پایداری با کیفیت­ تر برای ذی نفعان خود هستند؛ این اقبال به حدی است که بیراه نیست اگر تعبیر «موج توجه به CSR» را برای آن به کار ببریم.

سخن پایانی اینکه موقعیت کشورمان در این جنبش بین­ المللی بایستی از موقعیت فعلی ارتقا پیدا کند و البته ناگفته نیز نباید بماند که موضوع مسئولیت اجتماعی بیش از یک دهه است که به کشورمان ورود پیدا کرده و در یکی دو سال گذشته، شتاب بیشتری نیز گرفته است. در حال حاضر تعدادی از سازمان­های سرآمد ایرانی نیز اقدام به تشکیل کمیته یا معاونت «مسئولیت اجتماعی/توسعه پایدار» کرده اند و ضمن تعریف برنامه­ های مرتبط، به انتشار گزارش CSR پرداخته اند. جمع بندی شواهد کنونی و امید ما این است که روند پیش رو، به سمتی باشد که روز به روز سازمان­های بیشتری علاقه­ مند شوند تا به طور جدی و برنامه ­ریزی شده به سمت توسعه استراتژی­های CSR گام بردارند. در این بین دانش­ آموختگان مدیریت و مهندسی صنایع، قطعا نقشی مهم در ارتقای عملکرد سازمان­ها در حوزه مسئولیت اجتماعی ایفا خواهند کرد به شرطی که به طور جدی به «مسئولیت پذیری فردی» نیز توجه داشته باشند.

پی نوشت:

۱-نمایه پیمایش مورد اشاره در این یادداشت: KPMG International Corporate Responsibility Reporting Survey, 2013