به سوی پایداری در توسعه

توسعه پایدار، پیشرفت همه‌جانبه و مسئولیت اجتماعی سازمانی-از نگاه هامون طهماسبی

به سوی پایداری در توسعه

توسعه پایدار، پیشرفت همه‌جانبه و مسئولیت اجتماعی سازمانی-از نگاه هامون طهماسبی

به سوی پایداری در توسعه

از جست و جو و دغدغه برای ساختن جامعه‌ای بهتر، به مفهوم «توسعه پایدار» رسیدم و این، زمینه‌ای است که در این سال‌ها فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و مشاوره‌ای من را به سوی خود همگرا کرده است.
این وبلاگ قرار است ان شاء الله به شکلی ساده و بی‌تکلف، برخی از مشاهدات، تجربه‌ها، فکرها و دغدغه هایم را در این حوزه با مخاطبان به اشتراک بگذارد.
و البته حتما لازم است تاکید کنم که «توسعه پایدار» برای من دقیقا آنچه که در مغرب زمین درس داده می‌شود نیست و حرف‌های زیادی درباره آن و مفاهیم مرتبط نظیر «پیشرفت» دارم؛ لذا تاکید زیادی دارم که به ویژه در حوزه جامعه و فرهنگ، خود بایستی مولد و نظریه‌پرداز برای بازتعریف این پارادایم پیشران دنیای امروز باشیم.
عکس بالای وبلاگ را در کردستان زیبا گرفته‌ام و بسیاری از چیزهایی را که از توسعه پایدار می‌خواهم، مختصر و مفید بیان می‌کند: زندگی‌ای از نظر اقتصادی آبرومند، در دامان طبیعتی زیبا و سرسبز و در بستر جامعه‌ای شاداب که فرهنگ اصیل بومی خود را حفظ کرده و با حضور آرامش بخش «خانواده ایرانی» به عنوان رکن بی‌بدیل آن، به سوی سعادت می‌رود.
هامون طهماسبی

بایگانی

۱۹ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «CSR» ثبت شده است

از ابتدای پاییز امسال، من درگیر یک فعالیت آموزشی اختصاصی برای اداره کل سلامت شهرداری تهران شده ام. طبق این تفاهم، تا پایان سال و هر سه شنبه، درگیر اجرای یک دوره آموزشی اختصاصی برای مسئولین خانه های سلامت مناطق 22 گانه شهرداری تهران هستم. این دوره آموزشی که سعی شده مبتنی بر اصول یادگیری تعاملی طراحی شود، در رابطه با «مسئولیت اجتماعی شرکت» هاست و قرار است به مسئولین خانه های سلامت کمک کند که از ظرفیت مسئولیت اجتماعی سازمانها(CSR) بهتر برای پیشبرد اهداف خود در حوزه سلامت استفاده کنند.

دوره ها 8 ساعته و در دو نیم روز است که در واقع هر گروه، دو سه شنبه پشت سر هم، درگیر دوره آموزشی خواهند شد. تجربه جدیدی است و البته بازخوردهای گرفته شده از جلسات ابتدایی هم برای من به نسبت دوره های معمول آموزشی ضمن خدمت سازمانهای این چنینی، بسیار بسیار دلگرم کننده بوده است. یکی از اتفاقات خوبی که در طراحی این دوره افتاد، نگاه مثبت و باز کارشناسان مسئول در اداره کل سلامت شهرداری تهران به شیوه آموزشی مدرسه توسعه پایدار و صرف منابع برای طراحی و اجرای یک دوره اختصاصی با زمان کافی بود. من به شدت از کارگاه های آموزشی یکی دو ساعته بی هدف پرهیز دارم و این بلند نظری در کارفرمای این دوره آموزشی، کمک کرده که تاکنون تجربه خیلی خوبی از برگزاری دوره های اختصاصی اداره سلامت داشته باشیم. دوره هایی که متناسب با نیازهای ایشان نیز تدوین شده است.

۰ نظر ۱۴ آبان ۹۸ ، ۲۳:۰۹
هامون طهماسبی

ما در مدرسه توسعه پایدار ترجمه یک کتاب خوب و مرجع در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها را شروع کرده ایم. بنا به مصالحی که با مترجم همکار این کتاب به آن رسیدیم، تصمیم گرفتیم فعلا نام کتاب را رسانه ای نکنیم و همچنین تصمیم گرفتیم در مذاکره با نویسندگان اصلی کتاب، مجوزهای رسمی را هم دریافت کنیم. امری که البته به دلیل عدم عضویت ایران در کنوانسیون Bern، در میان مترجمان داخلی مرسوم نیست و ما هم راه نه چندان راحتی برای دریافت آن داریم. چراکه مسئله تحریم ها، ظاهرا بر این موضوع سایه افکنده و در تماس اول، ناشر بین الملل، به دلیل عدم امکان مراوده مالی، موضوع را منتفی دانست. البته ما در حال مذاکراتی هستیم که با ایده دیگری بتوانیم ناشر را قانع به صدور مجوز کنیم. امیدوارم که کار به خوبی انجام شود و به زودی هم این کتاب ارزشمند و مرجع را معرفی کنیم. ما به شدت به محتوای خوب فارسی در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها نیاز داریم. با ترجمه شروع کرده ایم و انشالله در آینده ای نه چندان دور، در این زمینه بتوانیم مبتنی بر تجربیات داخلی، تالیف هم داشته باشیم.

۰ نظر ۰۱ شهریور ۹۸ ، ۱۹:۲۶
هامون طهماسبی

روز گذشته در سومین کنگره بین المللی تغذیه که البته پانزدهمین کنگره ملی تغذیه نیز بود، در پنل «صنایع غذایی و تغذیه پایدار» یک سخنرانی داشتم. کنگره بین المللی تغذیه، یکی از بزرگترین و جدی ترین اجتماعات علمی است که من در این سالیان در بین اصحاب دانشگاهی دیده ام و تعلق خاطر زیادی به آن نیز در بین محققان و اساتید این حوزه وجود دارد. موضوع ارائه من، «ضرورت ارتقای جایگاه گزارش دهی پایداری در صنایع غذایی ایران» بود. صنایع غذایی در ایران، در رده «بی تفاوتی» نسبت به فعالیت نظام‌مند در حوزه CSR به سر می برند و برای نمونه هیچ گزارش مسئولیت اجتماعی نیز تاکنون منتشر نکرده اند. در این سخنرانی سعی کردم ضمن تشریح وضعیت موجود، راه کارهایی نیز برای بهبود این وضعیت پیشنهاد دهم.

برای اطلاع علاقه مندان، چکیده این سخنرانی را که در نشریه کنگره نیز منتشر شده است، اینجا قرار می دهم:

"بنگاه‌های اقتصادی، یکی از بازیگران مهم عرصه توسعه پایدار هستند. با بالارفتن دغدغه‌ها راجع به مسائل اجتماعی و محیط زیستی و تقاضای روزافزون ذی نفعان و نیز دولت‌ها، بنگاه‌ها مجبورند که تحت این فشارها نسبت به کاهش پیامدهای محیط زیستی و نیز افزایش سهم‌شان در جامعه با توجه به توسعه پایدار و اتخاذ استراتژی‌های پایداری مناسب اقدام کنند. انتشار گزارش‌های مسئولیت اجتماعی یا گزارش های پایداری یکی از روندهای روبه رشد در بخش خصوصی در پاسخ به انتظارات جامعه در جهت نقش آفرینی بنگاه ها در توسعه پایدار است. این گزارش ها به بیان شاخص های عملکردی و رویکردهای مدیریتی بنگاه ها در قبال پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی فعالیت های خود می پردازند. در حالیکه آمارهای جهانی و منطقه ای حکایت از استقبال گسترده و رو به رشد صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی به گزارش دهی پایداری دارد، با این حال، تنها 4 درصد از 100 بنگاه برتر ایرانی در سال 96 اقدام به انتشار گزارش پایداری کرده اند که سهم صنایع غذایی در این بین، صفر بوده است. این انفعال و شکاف بزرگ در حالی است که صنایع غذایی یکی از بسترسازان مهم تحقق تغذیه پایدار در جامعه هستند. گزارش پایداری از طریق تقویت گفتگو بین ذی نفعان و سازمان، جلب توجه سازمان به موضوعات اساسی پایداری خود، ایجاد انگیزه در میان کارکنان، و بهبود سیستم های اطلاعاتی درون سازمانی می تواند به ارتقای شاخص‌های عملکردی صنایع غذایی در حوزه پایداری منجر شود. این ارائه با نگاهی به وضعیت گزارش دهی پایداری در میان شرکت های برتر بین المللی صنایع غذایی و مقایسه آن با شرکت های ایرانی، به بررسی نقش 1-سیاستگذاری مناسب دولتی 2-مطالبه فعالانه بخش مردم نهاد و 3-آموزش توسعه پایدار برای مدیران و نیز کنشگران اجتماعی، در بهبود وضعیت صنایع غذایی ایران در حوزه گزارش دهی پایداری پرداخته است و پیشنهاداتی در این زمینه ارائه می کند."


۰ نظر ۲۹ آذر ۹۷ ، ۲۰:۳۸
هامون طهماسبی

هفته گذشته پانزدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت در بخش پژوهشی برگزار شد و من و دوست خوبم آقای اسماعیلی، مقاله مشترکی در این کنفرانس داشتیم. عنوان مقاله، «تحلیل وضعیت گزارش دهی پایداری در 100 شرکت برتر ایرانی و مقایسه با روندهای جهانی و منطقه ای» بود.

این مقاله اولین مقاله در این حوزه است که در کشور منتشر می شود. علی‌رغم روندهای روبه رشد در فضای بین‌الملل، تصویر مشخصی از وضعیت و چگونگی پرداختن به گزارش‌دهی پایداری در میان بنگاه‌های ایرانی در دست نیست و ما در این مقاله با هدف پر کردن این شکاف تحقیقاتی، ابتدا با نگاهی به ادبیات موضوع مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها و گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی، روندهای بین‌المللی و منطقه‌ای در این زمینه داشتیم و سپس 100 شرکت برتر ایرانی در سال 1396 طبق فهرست سازمان مدیریت صنعتی را، از جهت کمیت و کیفیت پرداختن به گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی با روش پیمایشی توصیفی، مورد مطالعه قرار دادیم. در بخش یافته‌ها، برای نخستین بار، تصویری از جایگاه گزارش‌دهی پایداری در میان بنگاه‌های برتر ایرانی ارائه کردیم و در بخش تحلیل، این جایگاه با روندهای منطقه‌ای و بین‌المللی از نظر کمیت و کیفیت مقایسه شد.

یافته‌های کار ما نشان می‌داد که گزارش‌دهی پایداری در ایران در مرحله جنینی قرار دارد. از نظر کمیت انتشار گزارش، تنها 5 درصد از بنگاه‌های برتر ایرانی طی 4 سال گذشته، اقدام به انتشار گزارش مسئولیت اجتماعی کرده‌اند(که اگر فقط به سال 96 نگاه کنیم این درصد به 4 کاهش پیدا می کند!) که این نسبت نه تنها در مقایسه با روندهای جهانی-میانگین 75 درصد در کل دنیا- بلکه در مقایسه با روندهای منطقه‌ای نیز، بسیار پایین است و می‌توان گفت ایران در بین کشورهای با وضعیت اجتماعی-اقتصادی کم و بیش مشابه، یکی از پایین‌ترین نرخ‌های انتشار گزارش پایداری را در اختیار دارد و این موضوع، یک شکاف جدی میان وضعیت کنونی فضای کسب و کار کشور و روندهای منطقه‌ای و جهانی را نشان می‌دهد. یافته دیگر ما این بود که وضعیت کیفی گزارش‌های منتشر شده توسط 5 بنگاه نیز هنوز نتوانسته آن‌چنان که لازم است با عرف‌ها، استانداردها و چارچوب‌های شناخته شده بین‌المللی سازگار گردد. 

این مقاله به زودی در پایگاه Civilica منتشر می شود و البته جای تاسف است که در قسمت ارائه شفاهی کنفرانس قرار داده نشد. این ناراحتی، نه فقط به خاطر ناب بودن و کیفیت بالایی که این پژوهش داشت؛ بلکه به خاطر اینکه اغلب مقالات قرارداده شده در بخش ارائه شفاهی-قسمت مسئولیت اجتماعی سازمانها و توسعه پایدار، بسیار سطحی بودند و این گمان را مطرح می کرد که مستقل از کیفیت مقاله، هدف این بوده که افراد خاصی حتما ارائه داشته باشند. شاید اگر از پیش این را می دانستیم که قرار نیست به صورت شفاهی ارائه شود، آن را برای یکی از کنفرانس های خارج از کشور ارسال می کردیم.


۱ نظر ۲۴ آذر ۹۷ ، ۰۹:۰۷
هامون طهماسبی

امروز در سازمان مدیریت صنعتی، ارائه ای برای مجمعی داشتم که متشکل از نمایندگان برخی دستگاه های اجرایی و نیز فعالین حوزه مشاوره مدیریت و علاقه مند به CSR است. این مجمع که پس از یک سفر رسمی دولتی به هلند در بهار امسال شکل گرفته است، قصد دارد با هم اندیشی، اقداماتی برای ارتقای شاخص های عملکردی حوزه CSR (مسئولیت اجتماعی سازمانها) در کشور به اجرا در آورد. حضور برخی افراد اثرگذار نظیر مشاور اجتماعی وزیر نفت، مدیر عامل سازمان مدیریت صنعتی و برخی اساتید دانشگاهی، وزن این جمع را بالا برده است. تشکیل یک شورای ملی برای موضوع مسئولیت اجتماعی سازمانها، اگر اسیر محدودسازی ها و انحصار طلبی ها نشود و زمینه را برای فعالیت همه اشخاص و سازمانهای دغدغه مند و فعال در این حوزه فراهم کند، می تواند اقدام اثربخشی باشد و به آینده آن امید داشت. چراکه متاسفانه در شرایط فعلی، برخی افراد و شرکت های خصوصی با نگاه تجاری به این حوزه ورود کرده اند و سبب وارد آمدن آسیب هایی به این مفاهیم در فضای کسب و کار شده اند.

ارائه امروز من حول و حوش دو موضوع بود. یکی بنگاه های اجتماعی (با تاکید بر بانک های اجتماعی) و دیگری تجربه شبکه توسعه اجتماعی رسالت در پروژه توسعه منطقه ای گلباف که به عنوان یک نمونه از اقدامات بانک های اجتماعی در ایران مورد بررسی قرار گرفت. نکته جالب توجه برای من در این جلسه این بود که حتی در سطح افراد فعال  و دغدغه مند در این حوزه نیز، نیازهای دانشی جدی وجود دارد و ضرورت تمرکز بر افزایش اگاهی ها و تولید دانش بومی و تجربه نگاری های مرتبط، بسیار به چشم می آید. مسئله ای که سبب شد سال گذشته برای ایجاد نهادی به نام «مدرسه توسعه پایدار» مصمم شویم و هرچه جلوتر رفتیم نیز از کارکردهای آن، مطمئن تر شدیم.

۰ نظر ۲۰ آبان ۹۷ ، ۲۳:۳۵
هامون طهماسبی

ثبت نام مدرسه پاییزه توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها، از مدتی پیش آغاز شده است و روزهای پایانی خود را سپری می کند. این دوره، چهارمین دوره از برنامه های آموزش فصلی مدرسه توسعه پایدار است که برگزار می شود و مخاطب آن همه کسانی است که در بخش های دولتی، خصوصی، دانشگاهی، مردم نهاد به نوعی کار و یا دغدغه هایشان با مسائل اجتماعی گره خورده است. ثبت نامی های این دوره تاکنون، طیف متنوعی از علاقه مندان را به مانند دوره های قبلی نشان می دهد و این یکی از نقاط قوت مدرسه است. برای ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر می توانید لینک زیر را ببینید: sdschool.ir/post/fall


۰ نظر ۱۳ آبان ۹۷ ، ۲۳:۳۵
هامون طهماسبی

روز دوشنبه این هفته، در سمیناری آموزشی در رابطه با مبانی بحث مسئولیت اجتماعی سازمانها شرکت داشتم که برای جمعی از نمایندگان دستگاه های مختلف اجرایی کشور برگزار شده بود که بعضا در سطح مشاور وزیر در این نشست نیم روزه حضور داشتند، سازمان مدیریت صنعتی میزبان این برنامه بود و هدف از آن، یک جلسه آمادگی برای جمعی از نمایندگان دستگاه های اجرایی مرتبط با بحث مسئولیت اجتماعی سازمانهاست که قرار است هفته آینده در یک دوره آموزشی یک هفته ای در هلند به بازدید دستاوردهای حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانی در آن کشور بپردازند.

کشور هلند، سابقه ای خوشنام در حوزه فعالیت های نظام مند مرتبط با پایداری سازمانی و توسعه پایدار دارد و این سفر حتما می تواند دستاوردهای خوبی برای این هیئت داشته باشد. با این حال، لازم است که همواره در مواجهه با تجربیات موفق خارجی ، به اقتضائات و نیازهای درون کشور خودمان توجه ویژه ای داشته باشیم. متاسفانه گاهی نیز با سوء استفاده از جهل تصمیم گیران و تصمیم سازان ارشد دستگاه های اجرایی، برخی برنامه های عملیاتی وارد کشور می شود که بیشتر از آنکه از نظر عملیاتی به بهبود شرایط اجتماعی کشور کمک کننده باشند یا برای حل مسائل موجود راهگشا باشند، اهداف اقتصادی و تجاری واسطه ها را تامین می کنند. حوزه مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار هم از گزند چنین اتفاقاتی در امان نیست و لذا من در این برنامه آموزشی و آماده سازی، سعی کردم تمرکز بحثم را روی همین موضوع قرار دهم و هیئت اعزامی را نسبت به این موضوع آگاه کنم که تدوین سیاست های به درد بخور و راهگشا برای کشور در حوزه CSR و توسعه پایدار، به ملاحظات خیلی زیادی نیاز دارد. البته در این حوزه باید به تجریه دنیا و به ویژه کشورهای کم و بیش مشابه خودمان هم نگاه بیاندازیم که راه خطای بقیه را دوباره طی نکنیم.

حقیقت این است که در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها، هنوز نتوانسته ایم مسیر خودمان و مسیری که بتوان به آن دلگرم بود که جهتگیری مناسبی را اتخاذ کرده، پیدا کنیم و باید کار کنیم و تلاش. امیدوارم که سایه اتفاقات ناشی از خروج ترامپ از برجام، سبب صدمه دیدن بیش از گذشته این مسیر و به حاشیه رفتن بحث مسئولیت اجتماعی در مقابل مسائل دیگر نشود.

۰ نظر ۲۴ خرداد ۹۷ ، ۱۴:۲۵
هامون طهماسبی

سومین دوره مدرسه توسعه پایدار با عنوان «مدرسه تابستانی توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها» از 24 تیر تا 21 مرداد در دانشگاه شریف برگزار می شود. 

این برنامه، هر یکشنبه ساعت 3 تا 7 برگزار می شود و 5 هفته ادامه خواهد داشت. خوشبختانه تجربه برگزاری موفقیت آمیز مدرسه های بهاره و زمستانی، دلگرمی خوبی برای ما ایجاد کرده که بتوانیم برای ارتقای کیفیت برنامه و برگزاری جدی تر آن کوشا باشیم. نتایج نظرسنجی های شرکت کنندگان مدرسه بهاره نیز به سایت مدرسه اضافه شده است و بازخورهای مثبت، حتی از دوره اول نیز بهتر و بالاتر بود. در این دوره از مدرسه نیز به مانند دوره های قبلی، برای دانشجویان و اعضای سازمانهای مردم نهاد، کمک هزینه های آموزشی در نظر گرفته شده است که البته از طریق ارسال رزومه و SOP قابل تخصیص به ایشان خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به سایت مدرسه به آدرس sdschool.ir مراجعه کنید. فراموش نکنید که مهلت استفاده از بورس تا 21 تیر و مهلت ثبت نام عادی تا 23 تیر خواهد بود(به شرط باقی ماندن ظرفیت).

۰ نظر ۲۲ خرداد ۹۷ ، ۱۹:۴۴
هامون طهماسبی

چهارشنبه گذشته(5 اردیبهشت)، میهمان اداره کل سلامت شهرداری تهران بودم تا در نشستی که با حضور بنگاه های اقتصادی مرتبط با ماموریت این اداره برگزار شده بود، به بحث و گفتگو و تبادل نظر درباره موضوع مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی بپردازیم و بررسی کنیم که چطور بهتر می توان از ظرفیت CSR شرکت ها، برای کمک به تحقق اهداف سلامت بهره برد.

آن طور که از گفتگو با مدیر جدید اداره سلامت شهرداری تهران استنباط کرده ام، اداره کل سلامت امیدوار است که بتواند مشارکت هایی با بنگاه های اقتصادی جهت کمک به مسائل حوزه سلامت در شهر تهران تعریف کند. البته در گذشته نیز روابط و همکاریهایی بین این اداره و بخش خصوصی شکل گرفته بود که تا جایی که من از سوابق دستگیرم شد، اغلب اقداماتی کوچک و عملا در جهت بازاریابی محصولات بخش خصوصی بوده است. 

من یکی از دو سخنران علمی نشست بودم و غیر از مسئولین دولتی، باقی حضار از بخش خصوصی دیدگاه های خود را مطرح کردند. در صحبت هایم تاکید کردم که همکاری بنگاه های اقتصادی با دولت و NGO ها جهت پیش برد اهداف سلامت و در قالب مسئولیت اجتماعی سازمانی، امری شدنی و تجربه شده در دنیا است؛ منتهی ما باید به دنبال اثرگذاری اجتماعی جدی و واقعی باشیم. اگر بنگاهی صرفا با نیت بازاریابی قصد تعریف پروژه یا پیشنهادی را دارد، همین جا از این کار منصرف شد چرا که منظور ما و اداره کل سلامت از CSR، چنین چیزی قطعا نخواهد بود. 

در وقت کوتاهی که داشتم سعی کردم با ذکر مثالهایی، کمی ابعاد مختلف حوزه مسئولیت اجتماعی را بازتر کنم و همچنین مثالهایی از خراب کاری های شرکت های بین المللی هم ارائه کردم که نگاه ها را به این موضوع جلب کنم که اگر در کشورمان و فضای کسب و کار، ایرادات جدی و آزار دهنده ای هم دیده می شود، نباید باعث شود ناامید شویم و از تلاش برای بهتر شدن دست برداریم. مسیری که غرب در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانی طی کرده است، قطعا مسیر راحت و همواری نبوده و در تاریخچه اش، پرونده های سیاه زیادی وجود دارد و تنها یک تلاش مستمر در کنار صبوری و امید بوده که امروز توانسته مسئله مسئولیت اجتماعی را به امری ضروری در فضای کسب و کار تبدیل کند.

۰ نظر ۱۱ ارديبهشت ۹۷ ، ۱۴:۲۹
هامون طهماسبی

ثبت نام مدرسه بهاره توسعه پایدار شریف، آغاز شده است. این دومین دوره از فعالیت های مدرسه توسعه پایدار است که پس از برگزاری موفقیت آمیز مدرسه زمستانی توسعه پایدار، به یاری خدا به انجام می رسد. مدرسه توسعه پایدار، فرصت مناسبی است که برای علاقه مندان فعالیت های اجتماعی در بخش های مختلف(دولتی، خصوصی، مردم نهاد و دانشگاهی) ایده ها و مسیرهای جدیدی را در ارتباط با توسعه پایدار باز کند. فضای تعاملی و بین رشته ای و نیز مثالهای ملموس از تجارب بین المللی و به ویژه با تمرکز بر تجارب بومی و داخلی، از ویژگی های خاص این مدرسه است. می توانیم مدعی شویم که این احتمالا جامع ترین و اثربخش ترین برنامه آموزشی در کشور است که در حوزه توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها اجرا می شود. 

مدرسه توسعه پایدار ممکن است بتواند راه های جدیدی را برای کار و یا تحصیل در حوزه توسعه پایدار پیش روی شما باز کند. بورس های آموزشی خوبی هم برای دوره بهاره آن تدارک دیده شده است. اطلاعات بیشتر را می توانید با مراجعه به وبسایت آن پیدا کنید.

کانال تلگرام

برای عضویت در کانال تلگرامی مدرسه توسعه پایدار می توانید بر تصویر بالا کلیک کنید.

۰ نظر ۱۵ فروردين ۹۷ ، ۲۳:۱۷
هامون طهماسبی