به سوی پایداری در توسعه

چند وقتی است که به این فکر افتاده ایم که یکی از نشست های «توسعه پایدار برای ایران» را به بررسی زندگی زنده یاد مجتبی کاشانی اختصاص دهیم. آقای کاشانی، از مدیران موفق فضای کسب و کار در دهه 60 و 70 بودند و خیلی از کسانی که در فضای مشاوره مدیریت کار می کنند ایشان را به خوبی می شناسند. به ویژه از تالیفات و نیز ارائه هایی که در سازمان مدیریت صنعتی داشته اند. اما این تنها وجه خاص آقای کاشانی نیست؛ ایشان شاعری نام آشنا هم هستند. ترانه «همشاگردی سلام» که برای خیلی از بچه های دهه 60 و 70 یادآور بازگشایی مدارس در ابتدای مهر است، شعرش، متعلق به آقای کاشانی است.

اما باز این همه وجوه متمایز آقای کاشانی نیست. شاید اثرگذارترین وجه از فعالیت های ایشان، راه اندازی جامعه یاوری فرهنگی، دیرپاترین و شاید حرفه ای ترین تشکل خیریه در حوزه مدرسه سازی است. تشکلی که در ابتدای دهه 60 متولد شد و امروز بعد از گذشت بیش از سه دهه، استوار و شاداب تر از همیشه هنوز سرپاست و تاکنون بانی ساخت 900 مدرسه در مناطق مختلف کشور شده است و دایره خدمات خود را به بخش های متنوع تری از خدمات آموزشی جهت حمایت از کودکان مستعد مناطق محروم تسری داده است.

اگر جست و جویی در اینترنت بکنید، حتما اشعار و دل نوشته های مجتبی کاشانی را پیدا می کنید. به ذهن مان رسید به ویژه در این زمانه که شرایط اجتماعی و اقتصادی دشوار شده و فضای ناامیدی بر خیلی از جوانان کشور غلبه کرده، معرفی این الگوهای امید و تلاش و ایثار، می تواند راهگشا و الهام بخش باشد برای دغدغه مندان ایران عزیزمان. در طول چند هفته گذشته جلسات خوبی با آقای درمان(مدیرعامل جامعه یاوری فرهنگی) برای برگزاری این نشست داشتیم و انشالله در زمان مناسبی این برنامه را برگزار خواهیم کرد که خبر آن را می توانید از کانال تلگرام مدرسه توسعه پایدار دنبال کنید.

زنده یاد مجتبی کاشانی

یکشنبه 9دی، سومین جلسه از نشست های «توسعه پایدار برای ایران» را در میان استقبال خیلی خوب علاقه مندان(ثبت نام 100 نفر و حضور بیش از 70 نفر در برنامه) برگزار کردیم. در این جلسه که در سالن دکتر مشایخی دانشکده مدیریت و اقتصاد شریف برگزار شد، خانم دکتر فرانک نگهدار، مدیر واحد توسعه انسانی پایدار شرکت کیسون به همراه دو نفر از کارشناسان ارشد مجموعه به سخنرانی پرداختند و پس از آن نیز در پنل پرسش و پاسخ، سوالاتی راجع به چگونگی فعالیت های کیسون در حوزه مسئولیت اجتماعی طرح شد.

تجربه کیسون در حوزه مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار از این نظر با بسیاری از شرکت هایی که این روزها گزارش مسئولیت اجتماعی منتشر می کنند یا در تبلیغات شان به این مباحث اشاره می کند، تفاوت دارد که متولیان امر در کیسون، عمیقا به این ارزش ها باور دارند. این موضوع را از صحبتهای خانم دانشور می شد کاملا حس کرد که بخش قابل توجهی از آن به توضیح فلسفه و بینش شرکت به مسئولیت اجتماعی اختصاص داشت. وقتی ایشان از توسعه پایدار صحبت می کرد، می شد کاملا فهمید که با احساس و تعهد صحبت می کند و حرفهایی که می زنند را عمیقا باور دارند و صرفا برایشان یک موضوع کاری نیست.

نکته قابل توجه دیگر در تجربه کیسون که در جلسه هم به آن اشاره کوتاهی کردم این بود که کیسون، تمرکزش را بر توسعه انسانی گذاشته یعنی پیامد این سبک از کار اجتماعی کردن، تربیت انسانهایی است که با مفهوم توسعه پایدار، احساس نزدیکی می کنند و به نوعی لشکری از سربازان توسعه پایدار در محل کار یا خانواده خواهند شد. کیسون عمیقا تلاش دارد که این بحث ها را جزوی از فرهنگ سازمانی خود کند و تا حد خوبی هم توانسته در این مسیر موفقیت به دست آورد.

دعوت می کنم گزارش کامل تری از جلسه را از وبسایت مدرسه توسعه پایدار(اینجا کلیک کنید) مطالعه کنید و اگر دوست داشتید فایل صوتی جلسه را هم از کانال مدرسه توسعه پایدار(اینجا کلیک کنید) دانلود و گوش کنید.

روز گذشته در سومین کنگره بین المللی تغذیه که البته پانزدهمین کنگره ملی تغذیه نیز بود، در پنل «صنایع غذایی و تغذیه پایدار» یک سخنرانی داشتم. کنگره بین المللی تغذیه، یکی از بزرگترین و جدی ترین اجتماعات علمی است که من در این سالیان در بین اصحاب دانشگاهی دیده ام و تعلق خاطر زیادی به آن نیز در بین محققان و اساتید این حوزه وجود دارد. موضوع ارائه من، «ضرورت ارتقای جایگاه گزارش دهی پایداری در صنایع غذایی ایران» بود. صنایع غذایی در ایران، در رده «بی تفاوتی» نسبت به فعالیت نظام‌مند در حوزه CSR به سر می برند و برای نمونه هیچ گزارش مسئولیت اجتماعی نیز تاکنون منتشر نکرده اند. در این سخنرانی سعی کردم ضمن تشریح وضعیت موجود، راه کارهایی نیز برای بهبود این وضعیت پیشنهاد دهم.

برای اطلاع علاقه مندان، چکیده این سخنرانی را که در نشریه کنگره نیز منتشر شده است، اینجا قرار می دهم:

"بنگاه‌های اقتصادی، یکی از بازیگران مهم عرصه توسعه پایدار هستند. با بالارفتن دغدغه‌ها راجع به مسائل اجتماعی و محیط زیستی و تقاضای روزافزون ذی نفعان و نیز دولت‌ها، بنگاه‌ها مجبورند که تحت این فشارها نسبت به کاهش پیامدهای محیط زیستی و نیز افزایش سهم‌شان در جامعه با توجه به توسعه پایدار و اتخاذ استراتژی‌های پایداری مناسب اقدام کنند. انتشار گزارش‌های مسئولیت اجتماعی یا گزارش های پایداری یکی از روندهای روبه رشد در بخش خصوصی در پاسخ به انتظارات جامعه در جهت نقش آفرینی بنگاه ها در توسعه پایدار است. این گزارش ها به بیان شاخص های عملکردی و رویکردهای مدیریتی بنگاه ها در قبال پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی فعالیت های خود می پردازند. در حالیکه آمارهای جهانی و منطقه ای حکایت از استقبال گسترده و رو به رشد صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی به گزارش دهی پایداری دارد، با این حال، تنها 4 درصد از 100 بنگاه برتر ایرانی در سال 96 اقدام به انتشار گزارش پایداری کرده اند که سهم صنایع غذایی در این بین، صفر بوده است. این انفعال و شکاف بزرگ در حالی است که صنایع غذایی یکی از بسترسازان مهم تحقق تغذیه پایدار در جامعه هستند. گزارش پایداری از طریق تقویت گفتگو بین ذی نفعان و سازمان، جلب توجه سازمان به موضوعات اساسی پایداری خود، ایجاد انگیزه در میان کارکنان، و بهبود سیستم های اطلاعاتی درون سازمانی می تواند به ارتقای شاخص‌های عملکردی صنایع غذایی در حوزه پایداری منجر شود. این ارائه با نگاهی به وضعیت گزارش دهی پایداری در میان شرکت های برتر بین المللی صنایع غذایی و مقایسه آن با شرکت های ایرانی، به بررسی نقش 1-سیاستگذاری مناسب دولتی 2-مطالبه فعالانه بخش مردم نهاد و 3-آموزش توسعه پایدار برای مدیران و نیز کنشگران اجتماعی، در بهبود وضعیت صنایع غذایی ایران در حوزه گزارش دهی پایداری پرداخته است و پیشنهاداتی در این زمینه ارائه می کند."

هفته گذشته پانزدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت در بخش پژوهشی برگزار شد و من و دوست خوبم آقای اسماعیلی، مقاله مشترکی در این کنفرانس داشتیم. عنوان مقاله، «تحلیل وضعیت گزارش دهی پایداری در 100 شرکت برتر ایرانی و مقایسه با روندهای جهانی و منطقه ای» بود.

این مقاله اولین مقاله در این حوزه است که در کشور منتشر می شود. علی‌رغم روندهای روبه رشد در فضای بین‌الملل، تصویر مشخصی از وضعیت و چگونگی پرداختن به گزارش‌دهی پایداری در میان بنگاه‌های ایرانی در دست نیست و ما در این مقاله با هدف پر کردن این شکاف تحقیقاتی، ابتدا با نگاهی به ادبیات موضوع مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها و گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی، روندهای بین‌المللی و منطقه‌ای در این زمینه داشتیم و سپس 100 شرکت برتر ایرانی در سال 1396 طبق فهرست سازمان مدیریت صنعتی را، از جهت کمیت و کیفیت پرداختن به گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی با روش پیمایشی توصیفی، مورد مطالعه قرار دادیم. در بخش یافته‌ها، برای نخستین بار، تصویری از جایگاه گزارش‌دهی پایداری در میان بنگاه‌های برتر ایرانی ارائه کردیم و در بخش تحلیل، این جایگاه با روندهای منطقه‌ای و بین‌المللی از نظر کمیت و کیفیت مقایسه شد.

یافته‌های کار ما نشان می‌داد که گزارش‌دهی پایداری در ایران در مرحله جنینی قرار دارد. از نظر کمیت انتشار گزارش، تنها 5 درصد از بنگاه‌های برتر ایرانی طی 4 سال گذشته، اقدام به انتشار گزارش مسئولیت اجتماعی کرده‌اند(که اگر فقط به سال 96 نگاه کنیم این درصد به 4 کاهش پیدا می کند!) که این نسبت نه تنها در مقایسه با روندهای جهانی-میانگین 75 درصد در کل دنیا- بلکه در مقایسه با روندهای منطقه‌ای نیز، بسیار پایین است و می‌توان گفت ایران در بین کشورهای با وضعیت اجتماعی-اقتصادی کم و بیش مشابه، یکی از پایین‌ترین نرخ‌های انتشار گزارش پایداری را در اختیار دارد و این موضوع، یک شکاف جدی میان وضعیت کنونی فضای کسب و کار کشور و روندهای منطقه‌ای و جهانی را نشان می‌دهد. یافته دیگر ما این بود که وضعیت کیفی گزارش‌های منتشر شده توسط 5 بنگاه نیز هنوز نتوانسته آن‌چنان که لازم است با عرف‌ها، استانداردها و چارچوب‌های شناخته شده بین‌المللی سازگار گردد. 

این مقاله به زودی در پایگاه Civilica منتشر می شود و البته جای تاسف است که در قسمت ارائه شفاهی کنفرانس قرار داده نشد. این ناراحتی، نه فقط به خاطر ناب بودن و کیفیت بالایی که این پژوهش داشت؛ بلکه به خاطر اینکه اغلب مقالات قرارداده شده در بخش ارائه شفاهی-قسمت مسئولیت اجتماعی سازمانها و توسعه پایدار، بسیار سطحی بودند و این گمان را مطرح می کرد که مستقل از کیفیت مقاله، هدف این بوده که افراد خاصی حتما ارائه داشته باشند. شاید اگر از پیش این را می دانستیم که قرار نیست به صورت شفاهی ارائه شود، آن را برای یکی از کنفرانس های خارج از کشور ارسال می کردیم.

ثبت نام مدرسه پاییزه توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها، از مدتی پیش آغاز شده است و روزهای پایانی خود را سپری می کند. این دوره، چهارمین دوره از برنامه های آموزش فصلی مدرسه توسعه پایدار است که برگزار می شود و مخاطب آن همه کسانی است که در بخش های دولتی، خصوصی، دانشگاهی، مردم نهاد به نوعی کار و یا دغدغه هایشان با مسائل اجتماعی گره خورده است. ثبت نامی های این دوره تاکنون، طیف متنوعی از علاقه مندان را به مانند دوره های قبلی نشان می دهد و این یکی از نقاط قوت مدرسه است. برای ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر می توانید لینک زیر را ببینید: sdschool.ir/post/fall

دیروز عصر، شبکه 3 سیما بالاخره مستندی را که گروه مستندساز صدا و سیما از کارهای ما در توسعه پایدار منطقه ای گلباف استان کرمان تهیه کرده بود، پخش کرد. این برنامه 30 دقیقه ای، روایتی است از مدل فعالیت ما در گلباف که البته در تابستان 1396 ساخته شده است و کارهای انجام گرفته از ان موقع تا کنون را پوشش نمی دهد. نکته دیگر راجع به این مستند تلویزیونی این است که روایت و داستان آن، متعلق به تیم تهیه کننده است و مستقل از ما تهیه شده است و اگر ما طراح بودیم، به شیوه دیگری روایت این مستند را می نوشتیم.

علی ای حال، کار تیم مستند ساز به سرپرستی آقای مهدی فارسی برای ساختن یک روایت از مدل فعالیت ما و استخراج یک خروجی عامه فهم و غیرپیچیده برای مخاطبان تلویزیونی، کار راحتی نبوده است و می توان خروجی را قابل قبول و بسیار خوب ارزیابی کرد که برای ما هم ایجاد انگیزه زیادی کرده است. چند نفر هم که آن را دیده اند، به نظر می رسد ارتباط خوبی با محتوا توانسته اند برقرار کنند و نیز فهم خوبی نسبت به کارهای ما در توسعه منطقه ای گلباف پیدا کنند.

از شما هم دعوت می کنم این مستند را در سایت «تله وبیون» ببینید که در آن من هم حضور دارم و سعی کرده ام رویکردمان در پژوهشکده به فعالیت های اجتماعی-اقتصادی با هدف محرومیت زدایی را تاحدودی بیان کنم.

لینک سایت تله وبیون: http://www.telewebion.com/episode/1912469

لینک ویدئو کم حجم تر در سایت آپارات: https://www.aparat.com/v/FUuhr

سه شنبه 10 مهر، یک روز خوب بود. اولین جلسه از نشست های «توسعه پایدار برای ایران» را در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف برگزار کردیم. جلسه با استقبال خیلی خوب همراه بود و همان طور که انتظار می رفت، داستان عاشقانه و متفاوت آقا و خانم صنعتی در راه اندازی گلاب زهرا، به عنوان یکی از برترین شرکت های تولید گلاب دنیا و البته یکی از بهترین نمونه های کسب و کار اجتماعی دوران معاصر، شرکت کنندگان را تحت تاثیر قرار داد.

گزارشی از این نشست(که برای انتشار در سایت پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف) تهیه شده است را عینا در ادامه مطلب، برای اطلاع تان آورده ام.

اطلاعات بیشتر راجع به این نشست ها و جلسات بعدی آن را می توانید در وبسایت مدرسه توسعه پایدار ببینید(کلیک کنید).