به سوی پایداری در توسعه

از ابتدای پاییز امسال، من درگیر یک فعالیت آموزشی اختصاصی برای اداره کل سلامت شهرداری تهران شده ام. طبق این تفاهم، تا پایان سال و هر سه شنبه، درگیر اجرای یک دوره آموزشی اختصاصی برای مسئولین خانه های سلامت مناطق 22 گانه شهرداری تهران هستم. این دوره آموزشی که سعی شده مبتنی بر اصول یادگیری تعاملی طراحی شود، در رابطه با «مسئولیت اجتماعی شرکت» هاست و قرار است به مسئولین خانه های سلامت کمک کند که از ظرفیت مسئولیت اجتماعی سازمانها(CSR) بهتر برای پیشبرد اهداف خود در حوزه سلامت استفاده کنند.

دوره ها 8 ساعته و در دو نیم روز است که در واقع هر گروه، دو سه شنبه پشت سر هم، درگیر دوره آموزشی خواهند شد. تجربه جدیدی است و البته بازخوردهای گرفته شده از جلسات ابتدایی هم برای من به نسبت دوره های معمول آموزشی ضمن خدمت سازمانهای این چنینی، بسیار بسیار دلگرم کننده بوده است. یکی از اتفاقات خوبی که در طراحی این دوره افتاد، نگاه مثبت و باز کارشناسان مسئول در اداره کل سلامت شهرداری تهران به شیوه آموزشی مدرسه توسعه پایدار و صرف منابع برای طراحی و اجرای یک دوره اختصاصی با زمان کافی بود. من به شدت از کارگاه های آموزشی یکی دو ساعته بی هدف پرهیز دارم و این بلند نظری در کارفرمای این دوره آموزشی، کمک کرده که تاکنون تجربه خیلی خوبی از برگزاری دوره های اختصاصی اداره سلامت داشته باشیم. دوره هایی که متناسب با نیازهای ایشان نیز تدوین شده است.

با ابتکار معاونت اجتماعی منطقه 22 شهرداری تهران، جمعی از شرکت های ساختمانی مدتی است گردهم آمده اند و چند وقت یک بار در جلساتی دورهمی به بحث و تبادل نظر راجع به موضوع مسئولیت اجتماعی سازمانی می پردازند. شهرداری منطقه 22 امید دارد که بتواند از ظرفیت مسئولیت اجتماعی این شرکت ها(که بعضا بسیار بزرگ هم هستند) در جهت کمک به مسائل اجتماعی و نیازهای منطقه 22، بهره بگیرد.

من امروز به عنوان میهمان به جلسه دومشان دعوت شده بودم تا ارائه ای راجع به مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها و چرایی و چگونگی پرداخت به این حوزه داشته باشم. در ارائه سعی کردم که با مثال هایی از تجربیات خوب ایرانی در این حوزه نشان دهم که می شود و باید در این راه قدم های موثر برداریم. بعد از ارائه، گفتگوهای خوبی هم راجع به موضوع در بین حضار در گرفت.

در پایان جلسه به مسئول خدمات اجتماعی منطقه گفتم که این جمع ظرفیت خیلی خوبی است و شما اگر بتوانید این جمع را حفظ کنید و جلسات را همینطور پرشور و زنده نگه دارید، شاید بتوانید یک الگوی خیلی خوب از مشارکت بخش خصوصی و دولتی و سازمانهای مردم نهاد(که آنها هم در جلسه حضور داشتند) در جهت کمک به مسائل شهری شکل دهید. در کنار امیدها، یکی از نگرانی هایی که من همیشه نسبت به چنین جریاناتی دارم، این است که یک نهاد دولتی(اینجا شهرداری) میزبان است و تداوم و چگونگی برگزاری آن بسیار حساس است که زیر سایه محدودیت ها و اقتضائات سازمانهای دولتی، به اعتماد و انگیزه همراهان لطمه نزند. باید منتظر ماند و دید که چه خواهد شد...

ما در مدرسه توسعه پایدار ترجمه یک کتاب خوب و مرجع در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها را شروع کرده ایم. بنا به مصالحی که با مترجم همکار این کتاب به آن رسیدیم، تصمیم گرفتیم فعلا نام کتاب را رسانه ای نکنیم و همچنین تصمیم گرفتیم در مذاکره با نویسندگان اصلی کتاب، مجوزهای رسمی را هم دریافت کنیم. امری که البته به دلیل عدم عضویت ایران در کنوانسیون Bern، در میان مترجمان داخلی مرسوم نیست و ما هم راه نه چندان راحتی برای دریافت آن داریم. چراکه مسئله تحریم ها، ظاهرا بر این موضوع سایه افکنده و در تماس اول، ناشر بین الملل، به دلیل عدم امکان مراوده مالی، موضوع را منتفی دانست. البته ما در حال مذاکراتی هستیم که با ایده دیگری بتوانیم ناشر را قانع به صدور مجوز کنیم. امیدوارم که کار به خوبی انجام شود و به زودی هم این کتاب ارزشمند و مرجع را معرفی کنیم. ما به شدت به محتوای خوب فارسی در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها نیاز داریم. با ترجمه شروع کرده ایم و انشالله در آینده ای نه چندان دور، در این زمینه بتوانیم مبتنی بر تجربیات داخلی، تالیف هم داشته باشیم.

امروز در اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران، به همراه دوست خوبم مهندس اسماعیل علیزاده، سمینار آموزشی مشترکی درباره مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی داشتیم. شرکت کنندگان در این رویداد، ترکیبی از نمایندگان بخش خصوصی و سازمانهای مردم نهاد بودند. ارائه من بیشتر به ارتباط توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها اختصاص داشت و سعی کردم در آن رسالت بخش خصوصی در توجه به توسعه پایدار و در قالب مفاهیمی از قبیل مسئولیت اجتماعی سازمانی و پایداری سازمانی را توضیح دهم. البته با توجه به زمان سمینار، مباحث در سطح مقدماتی و بیشتر از جهت آشنایی با این فضا بود. هرچند تجربه این چند ساله من از کار در فضای توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها نشان می‌دهد که در همین سطح مقدماتی نیز، هنوز نیاز زیادی به آموزش داریم.

زمستان سال 97 برای من با شروع یک همکاری خوب همراه بود. انشالله از هم اکنون با عنوان مشاور مسئولیت اجتماعی با مجموعه ماه‌تاب گستر (که اولین و بزرگترین شرکت خصوصی در زمینه سرمایه گذاری در حوزه ی نیروگاهی و تولید برق کشور است) همکاری خواهم داشت. این همکاری برای من بسیار دلپذیر است؛ چون با مجموعه‌ای کار می کنم که اعتقادی واقعی به فعالیت اجتماعی دارد و به دنبال نمایش و ریاکاری نیست. بدون شک یکی از حرفه‌ای ترین و بهترین سوابق فعالیت در حوزه مسئولیت اجتماعی در سالیان گذشته مربوط به این مجموعه است که در حد توان خود دارد سعی می‌کند رسالت‌های اجتماعی خود را به خوبی انجام دهد. خوشبختانه مدیریت ارشد گروه ماه‌تاب، تعهدی راستین به این مقوله دارد و یکی از برنامه‌های جدی اش در چند سال پیش‌رو، گسترش فرهنگ مسئولیت‌اجتماعی در میان پرسنل و شبکه همکاران و نیز صنعت حوزه فعالیت خود است. برای من که خیلی سخت‌گیرانه، به عنوان مشاور مسئولیت اجتماعی حاضر به همکاری با شرکت‌ها می‌شوم، تجربه همکاری با ماه‌تاب، یک فرصت خوب برای اثرگذاری و البته یادگیری است. انشالله در آینده بیشتر در این باره خواهم نوشت. برای آشنایی با فعالیت‌های حوزه اجتماعی این مجموعه می‌توانید این لینک را ببینید.

توضیح عکس: ماه تاب گستر با همراهی کمیته امداد، اقدام به نصب و بهره برداری پنل های خورشیدی با هدف درآمد زایی برای بانوان سرپرست خانوار شهرستانهای جنوبی کرمان نموده است.

یکشنبه 9دی، سومین جلسه از نشست های «توسعه پایدار برای ایران» را در میان استقبال خیلی خوب علاقه مندان(ثبت نام 100 نفر و حضور بیش از 70 نفر در برنامه) برگزار کردیم. در این جلسه که در سالن دکتر مشایخی دانشکده مدیریت و اقتصاد شریف برگزار شد، خانم دکتر فرانک نگهدار، مدیر واحد توسعه انسانی پایدار شرکت کیسون به همراه دو نفر از کارشناسان ارشد مجموعه به سخنرانی پرداختند و پس از آن نیز در پنل پرسش و پاسخ، سوالاتی راجع به چگونگی فعالیت های کیسون در حوزه مسئولیت اجتماعی طرح شد.

تجربه کیسون در حوزه مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار از این نظر با بسیاری از شرکت هایی که این روزها گزارش مسئولیت اجتماعی منتشر می کنند یا در تبلیغات شان به این مباحث اشاره می کند، تفاوت دارد که متولیان امر در کیسون، عمیقا به این ارزش ها باور دارند. این موضوع را از صحبتهای خانم دانشور می شد کاملا حس کرد که بخش قابل توجهی از آن به توضیح فلسفه و بینش شرکت به مسئولیت اجتماعی اختصاص داشت. وقتی ایشان از توسعه پایدار صحبت می کرد، می شد کاملا فهمید که با احساس و تعهد صحبت می کند و حرفهایی که می زنند را عمیقا باور دارند و صرفا برایشان یک موضوع کاری نیست.

نکته قابل توجه دیگر در تجربه کیسون که در جلسه هم به آن اشاره کوتاهی کردم این بود که کیسون، تمرکزش را بر توسعه انسانی گذاشته یعنی پیامد این سبک از کار اجتماعی کردن، تربیت انسانهایی است که با مفهوم توسعه پایدار، احساس نزدیکی می کنند و به نوعی لشکری از سربازان توسعه پایدار در محل کار یا خانواده خواهند شد. کیسون عمیقا تلاش دارد که این بحث ها را جزوی از فرهنگ سازمانی خود کند و تا حد خوبی هم توانسته در این مسیر موفقیت به دست آورد.

دعوت می کنم گزارش کامل تری از جلسه را از وبسایت مدرسه توسعه پایدار(اینجا کلیک کنید) مطالعه کنید و اگر دوست داشتید فایل صوتی جلسه را هم از کانال مدرسه توسعه پایدار(اینجا کلیک کنید) دانلود و گوش کنید.

روز گذشته به همراه شرکت کنندگان در مدرسه پاییزه توسعه پایدار، بازدیدی از شرکت مپنا بویلر و اقدامات آن در حوزه مسئولیت اجتماعی داشتیم. شرکت مپنا بویلر امسال اولین گزارش پایداری خود را منتشر کرده است که به نسبت گزارشهای ایرانی، از کیفیت خوبی هم برخوردار است.

شرکت «مهندسی و ساخت بویلر و تجهیزات مپنا»، یکی از  زیرمجموعه های گروه «مپنا» و از مهمترین شرکت های تولیدی کشور است که به طور ویژه در زمینه تجهیزات نیروگاهی فعالیت می کند و ضمن اینکه به پروژه های بین المللی هم ورود پیدا کرده است، در سالهای اخیر به صنعت آب نیز وارد شده است.

این شرکت فعالیت های نظام مند خود در حوزه مسئولیت اجتماعی را از سال 1393 شروع کرده و در سال جاری برای نخستین بار گزارش پایداری خود را منتشر کرده است که به بررسی پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی فعالیت های این شرکت بر ذی نفعان خود و چگونگی مدیریت آنها می پردازد. این گزارش مطابق با استاندارد جدید موسسه GRI تنظیم شده است که برای مطالعه آن می توانید از این لینک زیر در وبسایت شرکت اقدام کنید. 

البته این گزارش علی رغم نکات مثبت گفته شده، نقاط قابل بهبودی هم دارد که با مشاور مسئولیت اجتماعی این شرکت و کارشناس مسئولیت اجتماعی آن، برخی شان را در میان گذاشتم.

ضمن تشکر از شرکت مپنا بویلر و کارشناس مسئول حوزه مسئولیت اجتماعی آن، خانم سید علیخانی، باید بگویم احساس می کنم که خدا را شکر مدرسه توسعه پایدار کم کم دارد به یک پختگی می رسد و چنین رویدادهای مکملی می تواند اثربخشی یادگیری آن را تقویت کند.

روز دوشنبه این هفته، در سمیناری آموزشی در رابطه با مبانی بحث مسئولیت اجتماعی سازمانها شرکت داشتم که برای جمعی از نمایندگان دستگاه های مختلف اجرایی کشور برگزار شده بود که بعضا در سطح مشاور وزیر در این نشست نیم روزه حضور داشتند، سازمان مدیریت صنعتی میزبان این برنامه بود و هدف از آن، یک جلسه آمادگی برای جمعی از نمایندگان دستگاه های اجرایی مرتبط با بحث مسئولیت اجتماعی سازمانهاست که قرار است هفته آینده در یک دوره آموزشی یک هفته ای در هلند به بازدید دستاوردهای حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانی در آن کشور بپردازند.

کشور هلند، سابقه ای خوشنام در حوزه فعالیت های نظام مند مرتبط با پایداری سازمانی و توسعه پایدار دارد و این سفر حتما می تواند دستاوردهای خوبی برای این هیئت داشته باشد. با این حال، لازم است که همواره در مواجهه با تجربیات موفق خارجی ، به اقتضائات و نیازهای درون کشور خودمان توجه ویژه ای داشته باشیم. متاسفانه گاهی نیز با سوء استفاده از جهل تصمیم گیران و تصمیم سازان ارشد دستگاه های اجرایی، برخی برنامه های عملیاتی وارد کشور می شود که بیشتر از آنکه از نظر عملیاتی به بهبود شرایط اجتماعی کشور کمک کننده باشند یا برای حل مسائل موجود راهگشا باشند، اهداف اقتصادی و تجاری واسطه ها را تامین می کنند. حوزه مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار هم از گزند چنین اتفاقاتی در امان نیست و لذا من در این برنامه آموزشی و آماده سازی، سعی کردم تمرکز بحثم را روی همین موضوع قرار دهم و هیئت اعزامی را نسبت به این موضوع آگاه کنم که تدوین سیاست های به درد بخور و راهگشا برای کشور در حوزه CSR و توسعه پایدار، به ملاحظات خیلی زیادی نیاز دارد. البته در این حوزه باید به تجریه دنیا و به ویژه کشورهای کم و بیش مشابه خودمان هم نگاه بیاندازیم که راه خطای بقیه را دوباره طی نکنیم.

حقیقت این است که در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها، هنوز نتوانسته ایم مسیر خودمان و مسیری که بتوان به آن دلگرم بود که جهتگیری مناسبی را اتخاذ کرده، پیدا کنیم و باید کار کنیم و تلاش. امیدوارم که سایه اتفاقات ناشی از خروج ترامپ از برجام، سبب صدمه دیدن بیش از گذشته این مسیر و به حاشیه رفتن بحث مسئولیت اجتماعی در مقابل مسائل دیگر نشود.

امروز در کمیته علمی سومین نشست تریبون غذا و تغذیه حضور داشتم و با سایر اعضای کمیته که از اساتید مرتبط با تغذیه بودند و در انیستیتو تغذیه دانشگاه شهید بهشتی گرد هم آمده بودند، راجع به چیدمان سخنرانی ها و محورهای این نشست صحبت کردیم. علت دعوت من به این کمیته، موضوع امسال نشست بود: «تغذیه و توسعه پایدار».

توسعه پایدار موضوعی بین رشته ایست و رشته یا حوزه ای از علم و کار نیست که بتواند مدعی شود که ارتباطی با توسعه پایدار ندارد. سبک غذایی ما، نظام تغذیه و سیاست های غذا همگی هم بر توسعه پایدار اثر می گذارند و هم از آن متاثر می شوند. نکته جالبی که از ارتباط ماه های اخیرم با متخصصان حوزه تغذیه متوجه آن شده ام، این است که موضوع «پایداری» علی رغم ارتباط نزدیک با حوزه تغذیه، در میان محققان این موضوع در کشور نسبتا غریب است. به همین خاطر هم در نشست تریبون غذا و تغذیه، یکی از سه پنل به بحث مفاهیم توسعه پایدار و تغذیه پایدار اختصاص پیدا کرده است.

بنا به صحبت های انجام شده، انشالله بنده هم در دو پنل حضور خواهم داشت. در پنل اول راجع به مفاهیم پایه ای توسعه پایدار و بازیگران مختلف آن صحبت خواهم کرد و در پنل سوم راجع به مسئولیت های اجتماعی صنایع غذایی و الزامات تحقق آن، ارائه خواهم داشت. البته برای هر کدام از این سخنرانی ها هم مقاله ای در دست تهیه است که در شماره ویژه نشریه علمی-پژوهشی انیستیتو منعکس خواهد شد و در صورت نهایی شدن، در همین سایت آن را خدمت تان ارائه خواهم کرد.

بحث هایی که امروز در جلسه داشتیم، برای من بیش از پیش ثابت کرد که چقدر به سرمایه گذای در حوزه آموزش توسعه پایدار نیازمندیم و یک دلگرمی بود که برنامه هایی از جنس مدرسه توسعه پایدار را با جدیت بیشتری ادامه دهیم و دامنه مخاطبان آن را گسترده تر کنیم. برای مثال در همین جلسه، یکی از بحث هایی که مطرح بود این بود که آیا توسعه پایدار همان اهداف توسعه پایدار است یا خیر. و البته من تاکید کردم که توسعه پایدار، یک مفهوم، نگرش و رویکرد است و هیچ نهاد و دستگاهی در دنیا نمی تواند مدعی تولی گری برای آن شود و لذا اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، صرفا یکی از خوانش ها از توسعه پایدار بوده و لزومی ندارد که اگر صحبت از توسعه پایدار می کنیم، منظورمان همان اهداف توسعه پایدار سازمان ملل(SDG) باشد.

متاسفانه نگاه های بومی و درون زا به توسعه پایدار و اینکه ما خودمان حتی در سطح هدف گذاری برای توسعه پایدار ایرانی می توانیم و باید کار کنیم، نایاب هستند و جریان غالب فعلی کشور در ارتباط با توسعه پایدار، نگاهی ترجمه ای به این مفهوم دارد. نمی دانم که چقدر بتوانیم در تغییر این نگاه موفق عمل کنیم. اما جلسه امروز، من را مصمم تر کرد که در مدرسه توسعه پایدار، بخشی را که به لزوم نگرش درون زا به توسعه پایدار می پردازد، با تاکید بیشتری در دوره های بعدی نیز ادامه دهیم و ارائه کنیم. این بخش از مدرسه بهاره امسال به مدرسه اضافه شد و صحبت از این می کند که محور اجتماعی توسعه پایدار، به مانند هر پدیده و برساخت اجتماعی دیگری، نمی تواند منفک از بافت و زمینه نهادی خود باشد و لذا فرمول جهان شمول دادن برای آن، کاری بیهوده است و ما باید آرمان شهر مطلوب اجتماعی خودمان را در توسعه پایدار، خودمان و با توجه به مختصات جامعه ایرانی، پیدا و تعریف کنیم.

چهارشنبه گذشته(5 اردیبهشت)، میهمان اداره کل سلامت شهرداری تهران بودم تا در نشستی که با حضور بنگاه های اقتصادی مرتبط با ماموریت این اداره برگزار شده بود، به بحث و گفتگو و تبادل نظر درباره موضوع مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی بپردازیم و بررسی کنیم که چطور بهتر می توان از ظرفیت CSR شرکت ها، برای کمک به تحقق اهداف سلامت بهره برد.

آن طور که از گفتگو با مدیر جدید اداره سلامت شهرداری تهران استنباط کرده ام، اداره کل سلامت امیدوار است که بتواند مشارکت هایی با بنگاه های اقتصادی جهت کمک به مسائل حوزه سلامت در شهر تهران تعریف کند. البته در گذشته نیز روابط و همکاریهایی بین این اداره و بخش خصوصی شکل گرفته بود که تا جایی که من از سوابق دستگیرم شد، اغلب اقداماتی کوچک و عملا در جهت بازاریابی محصولات بخش خصوصی بوده است. 

من یکی از دو سخنران علمی نشست بودم و غیر از مسئولین دولتی، باقی حضار از بخش خصوصی دیدگاه های خود را مطرح کردند. در صحبت هایم تاکید کردم که همکاری بنگاه های اقتصادی با دولت و NGO ها جهت پیش برد اهداف سلامت و در قالب مسئولیت اجتماعی سازمانی، امری شدنی و تجربه شده در دنیا است؛ منتهی ما باید به دنبال اثرگذاری اجتماعی جدی و واقعی باشیم. اگر بنگاهی صرفا با نیت بازاریابی قصد تعریف پروژه یا پیشنهادی را دارد، همین جا از این کار منصرف شد چرا که منظور ما و اداره کل سلامت از CSR، چنین چیزی قطعا نخواهد بود. 

در وقت کوتاهی که داشتم سعی کردم با ذکر مثالهایی، کمی ابعاد مختلف حوزه مسئولیت اجتماعی را بازتر کنم و همچنین مثالهایی از خراب کاری های شرکت های بین المللی هم ارائه کردم که نگاه ها را به این موضوع جلب کنم که اگر در کشورمان و فضای کسب و کار، ایرادات جدی و آزار دهنده ای هم دیده می شود، نباید باعث شود ناامید شویم و از تلاش برای بهتر شدن دست برداریم. مسیری که غرب در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانی طی کرده است، قطعا مسیر راحت و همواری نبوده و در تاریخچه اش، پرونده های سیاه زیادی وجود دارد و تنها یک تلاش مستمر در کنار صبوری و امید بوده که امروز توانسته مسئله مسئولیت اجتماعی را به امری ضروری در فضای کسب و کار تبدیل کند.